Διαθέτει το χρώμα του πάθους και θεωρείται το πιο ‘αμαρτωλό’ φρούτο,
καθώς αποτέλεσε την αιτία για το διωγμό των πρωτόπλαστων από τον
παράδεισο.
Στην ελληνική μυθολογία, τα μήλα είχαν τη γεύση μελιού και θεωρούνταν
ότι θεράπευαν όλες τις ασθένειες, ενώ στην αμερικάνικη παραδοσιακή
ιατρική, το μήλο χαρακτηρίζεται ως ο ‘βασιλιάς των φρούτων’. Αποτελεί
πράγματι ένα εξαιρετικό φρούτο με ποικίλες ευεργετικές ιδιότητες.Παραλλάσσοντας τη λαϊκή ρήση:
‘ένα μήλο την ημέρα κάνει πέρα…
τη χοληστερίνη
την πίεση
την υπεργλυκαιμία
τις καρδιοπάθειες
την όρεξη
τον καρκίνο
τους ιούς…
…και κατά συνέπεια το γιατρό!’
Μήλο ο ‘βασιλιάς των φρούτων’
Η μηλιά ήταν γνωστή από τους προϊστορικούς χρόνους, τόσο σε άγρια όσο και σε καλλιεργούμενη μορφή. Η καταγωγή της τοποθετείται στην περιοχή νότια του Καυκάσου. Το δέντρο καλλιεργείται από την αρχαιότητα στην Ασία και στην Ευρώπη. Στην αρχαία Ελλάδα, πάντως, ήταν πολύ συνηθισμένος καρπός στις αθηναϊκές γαμήλιες τελετές. Ωστόσο, σπάνιζαν και ήταν ακριβά, σε τέτοιο βαθμό ώστε ο νομοθέτης Σόλων να ορίσει ότι το νεόνυμφο ζεύγος έπρεπε να φάει από κοινού μόνο ένα μήλο πριν πάει στο κρεβάτι.Η καλλιεργούμενη μηλιά αναφέρεται από το Θεόφραστο τον 3o αι. π.κ.ε.
Η μηλιά είναι το πιο διαδεδομένο οπωροφόρο παγκοσμίως, αντιπροσωπεύει το 50% των φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων, με παγκόσμια ετήσια παραγωγή περί τα 60 εκατομμύρια τόνους. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής μήλων παγκοσμίως αποτελείται από επιτραπέζιες ποικιλίες. Οι ποικιλίες πολλαπλής χρήσεως όμως αρχίζουν να γίνονται συνεχώς δημοφιλέστερες. Παλιότερα σε κάθε τόπο καλλιεργούνταν διαφορετικές ποικιλίες μήλων. Οι απαιτήσεις όμως για αυξημένη παραγωγή και υψηλή ποιότητα καρπών, συνέβαλαν στη δημιουργία και διάδοση νέων ποικιλιών που καλλιεργούνται σήμερα σε διάφορα μέρη με παρόμοιες κλιματικές συνθήκες. Οι πιο διαδεδομένες ποικιλίες είναι η Golden Delicious και οι διάφορες κόκκινες ποικιλίες Delicious αμερικανικής προέλευσης, η Mutsu ιαπωνικής προέλευσης και η Granny Smith αυστραλιανής προέλευσης.
Η καλλιέργεια της μηλιάς είναι διαδεδομένη σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο. Μηλεώνες απαντώνται ακόμη και στη Σιβηρία όπου η θερμοκρασία κατά τους χειμερινούς μήνες μπορεί να πέσει στους -40 βαθμούς Κελσίου. Μέχρι το 1940 η παραγωγή μήλων στην Ελλάδα ήταν πολύ μικρή. Σήμερα η καλλιεργούμενη έκταση είναι περίπου 150.000 στρέμματα και η ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε 350.000 τόνους, αποτελώντας τη δεύτερη σπουδαιότερη καλλιέργεια από τα φυλλοβόλα οπωροφόρα μετά τη ροδακινιά. Η καλλιέργεια της μηλιάς σε μορφή συστηματικών οπωρώνων εντοπίζεται κυρίως στην κεντρική και δυτική Μακεδονία, στη Θεσσαλία και στην Πελοπόννησο. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση δέντρων μηλιάς βρίσκεται στην περιοχή του Βερμίου. Καλλιεργείται επίσης στους νομούς Ημαθίας, Πέλλας, Καστοριάς, Μαγνησίας, Λάρισας και Αρκαδίας.
H Μηλέα η οικιακή (Malus domestica), καθώς αναφέρεται, προήλθε από το είδος Μηλέα η χαμηλή ή Μηλέα η νανοφυής (Malus pumila), αλλά στην εξέλιξή της, όπως είναι παραδεχτό σήμερα, συνέβαλε το είδος Μηλέα η δασική (Malus sylvestris), καθώς και πολλά άλλα είδη. Σήμερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στις 7.5 χιλιάδες ποικιλίες μήλων.
Ποσοστά περιεκτικότητας σε θρεπτικά στοιχεία και οφέλη για την υγεία.
Είναι ιδιαίτερα θρεπτικό, καθώς περιέχει αρκετές φυτικές ίνες (3-5γρ), βιταμίνες (C), αντιοξειδωτικά και μέταλλα πολύ χρήσιμα και ωφέλιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό. Θερμιδικά αποδίδει 65 kcal ανά 125 gr (τεμάχιο), ενώ αποτελείται από νερό σε ποσοστό 84%. Πολλαπλά είναι τα οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση μήλων, καθώς καθυστερεί τα νοσήματα φθοράς και παρέχει αντιγηραντική, αγχολυτική, ηρεμιστική και αντιπυρετική προστασία.
Πιο συγκεκριμένα, τα φλαβονοειδή που περιέχονται σε υψηλές συγκεντρώσεις (κυρίως στο εξωτερικό περίβλημα), είναι ουσίες με ισχυρές αντιοξειδωτικές ικανότητες που δρουν στο αίμα και τους ιστούς (Exp Aging Res, 2007, Br J Nutr, 2007). Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες (Πανεπ. Ουτρέχτης, Πανεπ. Αμπερντίν) η κατανάλωση μήλων, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενδέχεται να ωφελεί το παιδί μελλοντικά, προστατεύοντάς το από άσθμα και άλλες ασθένειες, κυρίως λόγω των φλαβονοειδών που περιέχονται.
Από την άλλη πλευρά, οι αδιάλυτες φυτικές ίνες βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του εντερικού σωλήνα και σύμφωνα με μελέτες, οι αδιάλυτες φυτικές ίνες συμβάλλουν σημαντικά στην πρόληψη του καρκίνου παχέος εντέρου και τη μείωση της δυσκοιλιότητας. Οι πολυφαινόλες (Int J Cancer, 2008) που περιέχονται στα μήλα, έχουν παρόμοια δράση και σε άλλους τύπους καρκίνου, όπως του μαστού. Σε πειραματόζωα φαίνεται ότι το καφεϊκό ή χλωρογονικό οξύ που περιέχεται, αναπτύσσει ισχυρή αντικαρκινική δράση.
Όσο για τις διαλυτές φυτικές ίνες φαίνεται να προκαλούν μείωση των επιπέδων χοληστερόλης (και της ‘κακής’ LDL χοληστερόλης) στο αίμα, κυρίως λόγω της αυξημένης απέκκρισης χολικών αλάτων αλλά και της πηκτίνης που περιέχεται (J Oleo Sc, 2007). Πρόσφατα, Γάλλοι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τρώγοντας 2-3 μήλα ημερησίως, μειώνονται τα επίπεδα της χοληστερίνης μέχρι και 10%. Για άγνωστο ακόμη λόγο, η μείωση της χοληστερίνης στις γυναίκες είναι μεγαλύτερη από αυτή που παρατηρείται στους άντρες.
Επίσης, υπάρχει και η κερκετίνη, η οποία είναι πολύ ισχυρή αντιοξειδωτική ουσία, και φαίνεται να διαθέτει και προστατευτικές ιδιότητες ως προς τις καρδιαγγειακές παθήσεις (J Arg Food Chem, 2004). Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι οι άνθρωποι που έτρωγαν καθημερινά ένα μήλο, μείωσαν κατά 59% τις πιθανότητες να πάθουν έμφραγμα (Μελέτη ΜΟΝΙCA).
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης, 2-4 μήλα (ή χυμός) ημερησίως προφυλάσσουν από τις κυτταρικές βλάβες (οξειδωτικό στρες) που εξασθενίζουν τη μνήμη με την πάροδο του χρόνου και σχετίζονται με την εκδήλωση της νόσου του Αλτσχάιμερ ή άλλου είδους άνοιας.
Ακόμη, περιέχουν μια ουσία -πηκτίνη- που επηρεάζει το μεταβολισμό της γλυκόζης και βοηθά στη διατήρηση των επιθυμητών επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Σε πιθανή υπογλυκαιμική φάση ένα μήλο ικανοποιεί την επιθυμία για γλυκό και εξαλείφει την ατονία ή τη ζάλη που προκαλούν τα χαμηλά επίπεδα της γλυκόζης.
Γενικά, λόγω του χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη του μήλου, δεν προκαλείται απότομη άνοδος στα επίπεδα της γλυκόζης, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για τη διατήρηση της επιθυμητής ευγλυκαιμίας. Προτιμήστε τα φρέσκα μήλα, από τους χυμούς, γιατί προσδίδουν μεγαλύτερο αίσθημα πληρότητας. Επιπλέον έχει δειχτεί ότι βοηθά στην πρόληψη του καταρράκτη στους ήδη διαβητικούς ασθενείς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ερευνητές του Πανεπιστημίου Γέιλ, διαπίστωσαν ότι ακόμα και αν μυρίσει κανείς ένα μήλο μπορεί να μειώσει την πίεσή του. Ο Dr. Gary Schwartz, διευθυντής του Ψυχολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Γέιλ, ανέφερε ότι το άρωμα των μήλων έχει μια ηρεμιστική επίδραση σε πολλούς ανθρώπους, καθώς έχει την τάση να μειώνει την πίεση.
Άλλες έρευνες από τη Φινλανδία δείχνουν μια σχέση ανάμεσα στην τακτική κατανάλωση μήλων και τη μείωση του κινδύνου καρκίνου των πνευμόνων. Αρχικά υπάρχει μια αύξηση της αναπνευστικής ικανότητας (μείωση χρόνιας βρογχίτιδας, εμφυσήματος) και εν συνεχεία ένα προστατευτικό πλέγμα στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Ειδικά στους καπνιστές, (ως πιο ευάλωτοι ομάδα) συνιστάται η άφθονη και συχνή κατανάλωση μήλων.
Τέλος, το μήλο αποτελεί εξαιρετικό φυσικό καθαριστικό (βοηθά στην υγιεινή και την λεύκανση) για τα δόντια, αν το τρώτε με τη φλούδα, ενώ φαίνεται να έχει και αντισηπτικές ιδιότητες (αρκετοί ιοί δεν επιβιώνουν μέσα σε χυμό μήλου). Πιθανόν να προλαμβάνει και την εμφάνιση της ουλίτιδας.
Αντιλαμβανόμαστε επομένως, ότι η φύση δια μέσου των τροφίμων της, δεν μας προσφέρει μόνο τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την επιβίωσή μας αλλά μας δίνει απλόχερα πολύτιμες δραστικές ουσίες που θωρακίζουν την υγεία μας.
Το μήλο είναι ένα εξαιρετικό φρούτο και από τα πλέον ευεργετικά. Συνιστάται, να το καταναλώνετε ολόκληρο, μαζί με τη φλούδα του, διότι στο εξωτερικό περίβλημα βρίσκονται κυρίως οι φυτικές ίνες.
Φιρίκια, μανιές, λαδόμηλα, φακηλάτα, χαϊβάνια, μαρκέικα, καραουλάνια… Στην Ελλάδα υπήρχαν εκατοντάδες ποικιλίες μήλων -μόνο στο Πήλιο καταγράφηκαν το 1889 τριάντα δύο είδη. Σήμερα στα μανάβικα, στις λαϊκές αγορές και στα σουπερμάρκετ βρίσκεις παραδοσιακά τέσσερις, το πολύ πέντε ποικιλίες. Οι καρποί είναι προκλητικά ομοιόμορφοι, προκλητικά χωρίς άρωμα, σαν να φύτρωσαν στο φωτοτυπικό και όχι στο δένδρο.
Κόκκινο, πράσινο ή κίτρινο ο διαιτολόγος διατροφολόγος Νικόλαος Κριαράς εξηγεί ποια είναι τα οφέλη καθενός από αυτά:
Κόκκινο μήλο: Η παρουσία της ανθοκυανινης είναι ισχυρή και δρα προστατευτικά στις καρδιαγγειακές παθήσεις, μειώνοντας ταυτόχρονα την “κακή” (LDL) χοληστερόλη και προσφέρει ισχυρή προστασία έναντι της οξείδωσης των ελεύθερων ριζών.
Πράσινο μήλο: Λόγω της παρουσίας της ζεαξανθινης και της λουτεινης προστατευτεί το ανοσοποιητικό σύστημα.
Κίτρινο μήλο: Ρυθμίζει την ισορροπία των ορμονών, προλαμβάνει το καρκίνο του παχέος εντέρου, διατηρεί σε υγιές επίπεδο το δέρμα, προστατεύει έναντι των φλεγμονών και βοηθά στην απορρόφηση του σιδήρου.
Παρόλα αυτά, οι θρεπτικές ουσίες ενός μήλου σήμερα, δε συγκρίνονται με αυτές παλαιότερων δεκαετιών, αφού τα τελευταία 50 χρόνια τα τρόφιμα έχουν χάσει μεγάλο μέρος των θρεπτικών τους ουσιών.
Δυστυχώς οι καλλιεργητές πλέον, ως μέλη της μεγάλης βιομηχανίας της γεωργίας, στην προσπάθειά τους να εξισορροπήσουν τις χαμηλές τιμές και τη μεγάλη ζήτηση επιλέγουν υβρίδια που είναι ικανά να αναπτύσσονται γρήγορα και να παρουσιάζουν αντοχή στις καιρικές συνθήκες και στα έντομα. Σπάνια, ασχολούνται με την θρεπτική αξία τους.
Μια άλλη αιτία των χαμηλότερων τιμών των θρεπτικών συστατικών είναι η συγκομιδή των φρούτων πριν την εποχή τους, δηλαδή πριν το λεγόμενο στάδιο ωρίμανσης προς συγκομιδή.
Τα μήλα βρίσκονται ψηλά στη λίστα με τα τρόφιμα που επιβαρύνονται περισσότερο με φυτοφάρμακα. Δέχονται πολλές επιθέσεις από σκουλήκια και έντομα με αποτέλεσμα πάνω από 65,2% των δειγμάτων να φέρουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων.
Αδιαφορώντας για τις συνέπειες στον οργανισμό τους αλλά και για τους καταναλωτές, μια μερίδα καλλιεργητών, ραντίζει με σκευάσματα ακόμη και λίγο πριν από τη συγκομιδή των φρούτων. Όσον αφορά στα μήλα εισαγωγής, για να αντέξουν στους μεγάλους χρόνους μεταφοράς και συντήρησης, «κερώνονται», δηλαδή επικαλύπτονται με ουσίες, οι οποίες περιέχουν και φυτοπροστατευτικά προϊόντα.
Μια πρόσφατη μεγάλη έρευνα του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, σε φρούτα και λαχανικά, ανακάλυψε την ύπαρξη επικίνδυνων φυτοφαρμάκων σε μήλα τα οποία πωλούνται στη χώρα μας.
Συνολικά βρέθηκαν 27 διαφορετικές χημικές δραστικές ουσίες (πολλές από αυτές απαγορευμένες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης), των οποίων οι επίσημες εγκρίσεις αναγράφουν πως είναι εξαιρετικά τοξικές και ύποπτες για καρκινογενέσεις. Για να μην αναφέρουμε τις μακροχρόνιες δυσμενείς επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον, στις μέλισσες και στο περιβάλλον γενικότερα.
Μάλιστα, στα δείγματα μήλων εντοπίστηκαν χημικά κοκτέιλ με 3 – 9 διαφορετικών δραστικών ουσιών ανά δείγμα. Τα κοκτέιλ αυτά εντοπίστηκαν ακόμα και σε προϊόντα περσινής σοδειάς. Επιπλέον, βρέθηκαν απαγορευμένες ουσίες που χρησιμοποιούνται πλέον για άλλες χρήσεις. Για παράδειγμα, βρέθηκε σε δείγμα μήλου μια ουσία η οποία τώρα πια έχει άδεια χρήσης ως συντηρητικό ξύλων!
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων εξέδωσε, δύο μέρες αργότερα, σχετική, ανακοίνωση-απάντηση, στην οποία η Greenpeace ανταπαντά παράγραφο προς παράγραφο στο άρθρο της με τίτλο «Κ. Τσαυτάρη επικίνδυνα φυτοφάρμακα δεν κρύβονται κάτω από το χαλί!»
Μέχρι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να αναλάβει δράση για το θέμα της χρήσης φυτοφαρμάκων και να προχωρήσει στο δρόμο της βιώσιμης γεωργίας χωρίς χημικά και μεταλλαγμένα, με σεβασμό στην υγεία και το περιβάλλον, ας ακολουθήσουμε μερικές χρήσιμες συμβουλές από τη Greenpeace, για να προστατευτούμε όσο μπορούμε.
Απλές συμβουλές για μείωση του κινδύνου από τα φυτοφάρμακα για τα μήλα και όχι μόνο:
– Προτιμάμε προϊόντα στην εποχή τους: ένα εποχικό φυτό έχει συνήθως λιγότερες ανάγκες για προστασία, αφού είναι ήδη προσαρμοσμένο στις συνθήκες. Τα είδη εκτός εποχής, έχουν αναγκαστεί να μεγαλώσουν κάτω από αφύσικες συνθήκες με πιθανό αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερη χρήση χημικών.
– Προτιμάμε να αγοράζουμε προϊόντα από παραγωγούς: μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με τον παραγωγό ο οποίος καλλιέργησε την τροφή μας και να κάνουμε ερωτήσεις για τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργήθηκε το εκάστοτε προϊόν.
– Δεν απαιτούμε όμοια και «αψεγάδιαστα» προϊόντα: οι φυσικές ντόπιες ποικιλίες δεν μπορούν να παράξουν ομοιόμορφους καρπούς. Η παρουσία τέτοιων προϊόντων υποδηλώνει πως προέρχονται από υβρίδια. Σπόρους, δηλαδή, όπως και τα φυτοφάρμακα που είναι εμπορεύματα των αγροχημικών εταιρειών.
– Προτιμάμε τοπικά είδη: Σε συνδυασμό με την προτίμηση σε εποχικά προϊόντα, διαλέγοντας τοπικά είδη μπορούμε να αποφύγουμε τα τοξικά που προστίθενται μετά τη συγκομιδή με σκοπό τη συντήρηση αλλά και τη μεταφορά ευαίσθητων ειδών από την άλλη άκρη του πλανήτη.
– Προσθέτουμε ποικιλία: Αναζητώντας ντόπια είδη στην εποχή τους και ποικιλίες βοηθάμε στη μείωση των φυτοφαρμάκων. Προτιμάμε να καταναλώσουμε πολλά προϊόντα και ψάχνουμε για τις ποικιλίες τους.
– Βιολογικά προϊόντα, ολοκληρωμένη διαχείριση: Όταν και όσο μπορούμε, επιλέγουμε βιολογικά προϊόντα. Ταυτόχρονα, ρωτώντας τους ίδιους τους παραγωγούς, αναζητούμε προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης διότι τουλάχιστον σε αυτά χρησιμοποιούνται νόμιμα χημικά σκευάσματα και στις συνιστώμενες δόσεις.
Τι γίνεται με το πλύσιμο φρούτων και λαχανικών: Ίσως να αποφύγουμε ορισμένες χημικές ουσίες αλλά δε μπορούμε να γλυτώσουμε από όσα χημικά εισέρχονται στους εσωτερικούς ιστούς των φυτών. Το πλύσιμο μπορεί να βοηθήσει αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε σε αυτή την πρακτική για να λυθεί το πρόβλημα.
Πηγή:
