Τι είναι αυτό το οποίο ονομάζουμε
«Παρελθόν», «Παρόν», και «Μέλλον»;
Κάποιες προσωπικές σκέψεις
Δρ Μάνος Δανέζης
Επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής
Τμήμα Φυσικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Από το βιβλίο των Μάνου Δανέζη και Στράτου Θεοδοσίου «Η Κοσμολογία της Νόησης». Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα 2003
Όπως
γνωρίζουμε σήμερα οποιοδήποτε αντικείμενο μπορούμε να παρατηρήσουμε
μέσα στο Σύμπαν, αποτελεί μια εικόνα ενός κοντινού ή πολύ μακρινού
παρελθόντος του.
Με τον τρόπο αυτό προκύπτει ένα πρώτο επιστημονικό
συμπέρασμα, ότι μέλλον, όσον αφορά τον
συμπαντικό μεγάκοσμο, ονομάζουμε τις παρελθοντικές εικόνες του Σύμπαντος
τις οποίες δεν έχουμε ακόμα αντιληφθεί, ενώ παρελθόν τις παρελθοντικές εικόνες που ήρθαν, συνειδητοποιήθηκαν από τις ανθρώπινες αισθήσεις, και ήδη έφυγαν.
Με βάση αυτόν το συλλογισμό το τώρα, δηλαδή το παρόν, διαρκεί τόσο χρόνο όσο χρειάζεται ο ανθρώπινος βιοϋπολογιστής
να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που συλλέγουν τα αισθητήρια όργανα και
να τις αποδώσουν στη συνείδηση ως αντικειμενική πραγματικότητα. Ο χρόνος
αυτός ίσως αποτελεί, κατά τη γνώμη μας, την πρώτη και στοιχειώδη μονάδα
του ανθρωπίνως αντιληπτού και μετρούμενου χρόνου. Η εν λόγω
μονάδα έχει σχέση με το είδος και την κατάσταση του ανθρώπινου
βιοϋπολογιστή και, ως εκ τούτου, είναι δυνατόν να μεταβάλλεται από
άνθρωπο σε άνθρωπο και αναλόγως της φυσικής, νοητικής και ψυχολογικής
κατάστασης καθενός, σε διάφορες περιόδους της ζωής του.
Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται η αίσθηση του προσωπικού χρόνου. Έτσι πολλές φορές, σε περιόδους χαράς, νιώθουμε το χρόνο να κυλάει γρήγορα,
αφού ο βιοϋπολογιστής μας επεξεργάζεται ταχύτατα τις προσφερόμενες
πληροφορίες. Αντιθέτως σε ψυχικές περιόδους δύσκολες ή αδιάφορες, ο
χρόνος κυλάει αργά, αφού η επεξεργασία των εξωτερικών δεδομένων γίνεται σε πολύ αργούς ρυθμούς.
Εκτός όμως από τον προσωπικό χρόνο, μπορούμε να διακρίνουμε τον κοινωνικό χρόνο, ο οποίος ταυτίζεται με τον ανθρωπίνως μετρούμενο χρόνο,
αν θεωρήσουμε τον Άνθρωπο ως μέρος μιας κοινωνικής ομάδας που κατοικεί
σε έναν περιορισμένο Κοσμικό Χώρο. Στην περιορισμένη αυτή Κοσμική
Περιοχή, και περίοδο δράσης μιας κοινωνίας, η πυκνότητα της ύλης, άρα
και η καμπυλότητα του χώρου, έχουν συγκεκριμένη τιμή. Αυτό σημαίνει ότι η
διάρκεια της εξωτερικής μονάδας χρόνου (χρόνος Αϊνστάιν) έχει συγκεκριμένη διάρκεια για όλους τους ανθρώπους αυτής της κοινότητας. Τούτο δημιουργεί την ψευδαίσθηση της παγκοσμιότητας του κοινωνικού χρόνου και του δεδομένου
της διάρκειας μιας καθορισμένης μονάδας του. Δεν αντιλαμβανόμαστε
δηλαδή ότι, σε κάποιες άλλες περιοχές του χώρου ή σε κάποιες άλλες
παρελθοντικές ή μελλοντικές περιόδους, η καμπυλότητα του χώρου, άρα και η
διάρκεια του «κοινωνικού χρόνου», δεν ταυτιζόταν ή δεν θα ταυτίζεται
αντίστοιχα με τον σημερινό Χρόνο Αϊνστάιν. Ο σημερινός κοινωνικός χρόνος αποτελεί ένα απλό στιγμιότυπο του Χρόνου αυτού
Τέλος, θα θέλαμε να αναφερθούμε σε ένα πιο σύνθετο φαινόμενο.
Όπως γνωρίζουμε σήμερα, ο ανθρώπινος βιοϋπολογιστής έχει τρεις δυνατότητες:
Το ενδιαφέρον εστιάζεται όμως στην πρώτη δυνατότητα του ανθρώπινου βιοϋπολογιστή, να αποθηκεύει ανεπεξέργαστες συμπαντικές πληροφορίες που θα αποτελέσουν τη μελλοντική αντικειμενική πραγματικότητα, η οποία ακόμα είναι άρρητη (ανέκφραστη,
μη αντιληπτή). Οι πληροφορίες αυτές δεν αποτελούν ακόμα αντικειμενικά
γεγονότα, ούτε αναμνήσεις. Γι’ αυτά μπορούμε να έχουμε μια προδιάθεση ή μια προαίσθηση για το τι θα μπορούσαν να είναι στο μέλλον.
Όπως
λοιπόν είπαμε, μέσα στο Σύμπαν ουσιαστικά δεν υφίστανται παρά
παρελθοντικά γεγονότα όλων των προαναφερθέντων τύπων, τα οποία
συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει ότι εκείνο που
οι άνθρωποι ονομάζουμε παρελθόν, παρόν ή μέλλον, σε συμπαντική φυσική κλίμακα δεν εκφράζει παρά διαφορετικά στιγμιότυπα του συμπαντικού παρελθόντος.
Βεβαίως όλα τα προηγούμενα δημιουργούν μια σειρά φιλοσοφικών ερωτημάτων.
Όπως
προείπαμε, μέσα στο τετραδιάστατο μη Ευκλείδειο φυσικό Σύμπαν γίνονται
αντιληπτά από τις ανθρώπινες αισθήσεις μόνο συμπαντικά γεγονότα που
έχουν υπάρξει ήδη. Αυτά απλώς ο άνθρωπος τα ταξινομεί πλαστά ταυτίζοντάς
τα με τις έννοιες παρελθόν, παρόν και μέλλον προκειμένου να τα
κατανοήσει. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η ανθρώπινη φύση δεν αποτελεί παρά ένα σύστημα συλλογής και καταγραφής παρελθοντικών γεγονότων κάποιου χρονικού βάθους.
Το γεγονός αυτό, πιθανότατα, δεν αποκλείει τη δυνατότητα κάποιων πιο
ευαίσθητων ανθρώπων-δεκτών να καταγράφουν γεγονότα μεγαλύτερου χρονικού
βάθους από άλλους λιγότερο ευαίσθητους. Δηλαδή, σε κάποιες περιπτώσεις,
υπάρχει η πιθανότητα κάποιος να αντιλαμβάνεται κάποια γεγονότα, που ένας
μέσος και κοινός ανθρώπινος βιοϋπολογιστής τα τοποθετεί στο παρελθόν ή
στο μέλλον. Κάτι τέτοιο δεν αντιβαίνει την επιστημονική λογική, αφού το
σύνολο των γεγονότων είναι παρελθοντικά, δηλαδή έχουν ήδη συμβεί.
Στην
περίπτωση που κάποιος άνθρωπος έχει τη δυνατότητα αντίληψης γεγονότων
μεγάλου παρελθοντικού βάθους, λέμε ότι έχει «ισχυρή μνήμη». Αντίστοιχα
ίσως, αν κάποιος έχει τη δυνατότητα αντίληψης γεγονότων μεγάλου
«μελλοντικού βάθους» θα πρέπει να λέμε ότι έχει «δυνατή προαίσθηση».
Μέσα σε ένα Σύμπαν σαν αυτό που περιγράψαμε παραπάνω, θα αναρωτηθεί κάποιος σε τι συνίσταται η ελεύθερη ανθρώπινη βούληση.
Ίσως είναι απλώς η δυνατότητα του ανθρώπου-δέκτη να μεταβάλλει και να
μετασχηματίζει τη δομή της εικόνας των συλλαμβανόμενων πληροφοριών και
εμμέσως και της ίδιας της πληροφορίας. Αν αληθεύει αυτή η άποψη, θα
πρέπει η μετασχηματισμένη από τον άνθρωπο-δέκτη πληροφορία να συνεχίζει,
με τη νέα της δομή, την πορεία της μέσα στο κοσμικό γίγνεσθαι,
μεταβάλλοντάς το αενάως στην κατεύθυνση που η ανθρώπινη φύση επιβάλλει.
Αυτό θα συμβαίνει εφόσον αυτά καθ’ εαυτά τα γεγονότα που δημιούργησαν το
σύστημα των κοσμικών πληροφοριών έχουν πάψει να υπάρχουν. Συγχρόνως,
μέσα στο Σύμπαν μένουν μόνο οι πληροφορίες τις οποίες η ανθρώπινη φύση
σαν μηχανή μετασχηματισμού πληροφοριών έχει τη δυνατότητα να μεταλλάξει.
Με τον τρόπο αυτό, σε φιλοσοφικό και θεολογικό πάντα επίπεδο, αν
θεωρήσουμε ότι κάποια ανώτερη δύναμη ή ο Θεός δημιούργησε το πρωτογενές
γεγονός της συγκρότησης ενός φυσικού Σύμπαντος, η ανθρώπινη φύση έχει τη
δυνατότητα μετασχηματισμού της τελικής μορφής και εξέλιξης των αρχικώς
δημιουργηθέντων γεγονότων και πληροφοριών. Έτσι ο άνθρωπος, αν δεν
μπορεί να γίνει ο πλάστης, έχει τη δυνατότητα να γίνει ο δημιουργός της
τελικής μορφής του Σύμπαντος των πληροφοριών που θα επικρατήσει στο
απώτατο κοσμικό μέλλον.
Αν
επιστρέψουμε όμως στο επίπεδο της εφαρμοσμένης επιστημονικής σκέψης,
ένα τέτοιο Σύμπαν, σαν αυτό που περιγράψαμε, θετικής καμπυλότητας έχει
τη δυνατότητα να είναι πεπερασμένο ως προς τη γεωμετρική του (όχι
Ευκλείδεια) έκταση, αλλά συγχρόνως μπορεί να είναι άπειρο, δηλαδή χωρίς
πέρατα. Αυτό είναι δυνατόν εφόσον το πέρας του είναι μια συνάρτηση ενός
διαρκώς μεταβαλλόμενου φυσικού γίγνεσθαι, το οποίο συνεχώς αναπαράγεται
μέσα στα γεωμετρικά του όρια**.
** Περισσότερες πληροφορίες για το θέμα της άπειρης ή πεπερασμένης φύσης του Σύμπαντος μπορεί να δώσει το έργο του Rudy Rucker, Infinity and the Mind, Bantam, N.Y. 1983.
Πηγή:
