Διαβάστε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο υπό τον τίτλο: «Μια κάποια μέρα στην άλλη Οξύρρυγχο…», που θέτει πολλούς προβληματισμούς
για το μέρος που βρέθηκαν χιλιάδες αρχαία ελληνικά χειρόγραφα και
σήμερα τα έχουν μέσα σε 800 κιβώτια οι Βρετανοί!..
Οξύρρυγχος
της Αιγύπτου. Είναι αλήθεια ότι οι ανασκαφές του 1898 έφεραν στο φως
εκατοντάδες αρχαία ελληνικά χειρόγραφα, τα οποία, όπως απεκαλύφθη,
φυλάσσονται μέσα σε 800 κιβώτια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης!..
Με
αφορμή την αποκάλυψη ότι οι Άγγλοι φυλάσσουν μέσα στα υπόγεια των
πανεπιστημίων τους 800 κιβώτια με αρχαία ελληνικά χειρόγραφα από την
περιοχή της Οξυρύγχου στην Αίγυπτο, είδε το φως της δημοσιότητας ένα
άρθρο που υπογράφει ο έγκριτος και καταξιωμένος αρθρογράφος Γρηγόρης
Ρουμπάνης, στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» της 23ης Απριλίου 2005, ο
οποίος βλέπει, όμως, το θέμα, από μία άλλη φιλοσοφική διάσταση. Έστω κι
αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί μαζί του σε ορισμένα σημεία του άρθρου
(π.χ. για τους ρασοφόρους, πολιτικούς κλπ), εν τούτοις αξίζει κανείς να
παρακολουθήσει τις σκέψεις του:
«Ενδεχομένου το φαινόμενο της Οξυρρύγχου να μη μείνει μοναδικό στην
Ιστορία. Ενδεχομένου η ελληνική αυτή πόλη της Αιγύπτου να αποδειχθεί,
έπειτα από ορισμένους ακόμα αιώνες, ότι δεν είναι η μόνη που έθαβε το
τότε (παρακμιακό) παρόν της, τυλιγμένο με τους παπύρους γνώσης, ακόμα
και σοφίας αιώνων.
Μπορεί η ματαιοδοξία για τη διατήρηση της ανθρώπινης σάρκας στην
αιωνιότητα να μη δικαιώνει, προς το παρόν τουλάχιστον, τις αρχικές
προσδοκίες των Αιγυπτίων και τις μεταφυσικές αγωνίες τους . Η άγνοιά
τους, όμως, για την αξία των εγγράφων που χρησιμοποίησαν για
νεκρόπανα, συνέβαλε στη διάσωση κειμένων μοναδικών του ελληνικού και
αιγυπτιακού πολιτισμού ή εξαιρετικά χρήσιμων για την «ανάγνωση» της
καθημερινότητας εκείνων των χρόνων. Έτσι, για να μείνει χωρίς νόημα
μια άλλη ματαιοδοξία (εγκληματική αυτή) ορισμένων «φωτισμένων
ιεραρχών» της νέας θρησκείας, να εξαφανίσουν στη φωτιά οριστικά το
απειλητικό -για το νέο κόσμο που οικοδομούσαν- πνεύμα της
αρχαιότητας..
Αυτά, πριν από χιλιάδες χρόνια. Για να ενθαρρυνθούν σήμερα από τη
χρήση των νέων τεχνολογιών οι ερευνητές των χαμένων κρίκων του
ανθρώπινου πολιτισμού. Για να ενθαρρυνθεί εκ παραλλήλου ολίγον και ο
κάθε μεροκαματιάρης της γραφίδας σήμερα, ότι δεν εργάζεται επί ματαίω.
Κι αν, για πολλούς, οι σελίδες των εφημερίδων δεν χρησιμεύουν για
τίποτε άλλο παρά για να τυλίγουν διάφορα -άχρηστα εν πολλοίς
αντικείμενα, τα οποία στη συνέχεια ξεχνούν στην αποθήκη τους, στον
αρχαιολόγο και τον ιστορικό του μέλλοντος σίγουρα θα χρησιμεύσουν για
πολύ περισσότερα.
Έτσι δεν έγινε σε κάθε ανασκαφή; Έτσι θα γίνει και σε εκείνο το μακρινό
μέλλον. Και βεβαίως θα ανιχνεύονται μέσω των κιτρινισμένων και
δυσανάγνωστων εφημερίδων τα επιτεύγματα της εποχής μας, αλλά θα
ανακαλύπτονται και οι μιζέριες της παρακμής μας, η απειλή ενός νέου
σκοταδισμού.
Μια εφημερίδα να πέσει στα χέρια του καθηγητή μελλοντικής Οξφόρδης, θα
κάνει τον άνθρωπο να χάσει το χρώμα και τη μιλιά του: Για την πολιτική
ανοησία που συνοδεύει την τεχνολογική εξέλιξη (όπως σε κάθε περίοδο
παρακμής), για τη ματαιοδοξία της σημερινής αυτοκρατορία δύναμης (των
Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής) να θέσει υπό τον έλεγχο τις επαρχίες
που δεν μπόρεσε να ελέγξει ούτε η ελληνιστική επέκταση ούτε η ρωμαϊκή
ή οποιαδήποτε άλλη αυτοκρατορία, για την εναγώνια προσπάθεια της
ηγεσίας του μεγαλύτερου σε δύναμη θρησκευτικού δόγματος (από κοντά και
τα αδελφά δόγματα) να διαιωνίσει την κυριαρχία του στο ανθρώπινο
πνεύμα. Θα τα καταφέρει άραγε να βαδίσει με το κεφάλι όρθιο η
ανθρωπότητα; Ή θα περπατά επί μακρόν σκυμμένη υπό τις εντολές
ανθρωπάριων τύπου Mπους και Pάϊς; Θα ξαναβρεί το δρόμο της Αναγέννησης;
Ή θα χαθεί και πάλι για μερικούς αιώνες στις ατραπούς που την οδηγούν
οι ευλογίες των ράσων, είτε αυτά εγκληματούν στο όνομα του Θεού είτε
στο όνομα του Αλλάχ; Την απάντηση δυστυχώς θα την έχει μόνο εκείνος ο
καθηγητής. Γι' αυτά τα σπουδαία, όπως και για μερικά ακόμα, κάπως πιο
μικρά. Πως φέρ' ειπείν ένας τόπος που λάμπει στο φως του ήλιου και
γεννά ακούραστα ποιητές και δασκάλους της σοφίας, λεηλατείται τόσο
ανελέητα από τις ορδές αμαθών εργολάβων της πολιτικής. Πως εκεί που
πάει να σηκώσει το κεφάλι της αξιοπρέπειας, τον δένουν χεροπόδαρα με
συμμαχίες, συμφέροντα άλλων και δουλείες βρώμικες, κλείνοντας τη φωνή
των ποιητών που αναζητούν το νερό της δικαιοσύνης…»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ
Η Οξύρρυγχος της Αιγύπτου πήρε το όνομά της από τα άφθονα γνωστά ψάρια
από τα οποία προέρχεται το χαβιάρι. Ήταν μια τυπική ελληνοαιγυπτιακή
πόλη που ήκμασε ώς το 350-400 μ.Χ., αλλά με το πέρασμα του χρόνου την
κατάπιε η άμμος...
Σκαλίζοντας τον σκουπιδότοπο της χαμένης πόλης, δύο αρχαιολόγοι της
Βικτωριανής εποχής έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη: χιλιάδες σπαράγματα
αρχαίων παπύρων, με κείμενα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων είχαν
χρησιμοποιηθεί για να καταγραφούν στην πίσω όψη τους αξιομνημόνευτες
στιγμές της καθημερινής ζωής της πόλης (όπου επιτρεπόταν ο γάμος μεταξύ
αδελφών) αλλά και δίκες, φορολογικοί κατάλογοι, επιστολές και λίστες
για ψώνια ή ολόκληρα οικογενειακά αρχεία.
Στο αρχείο λ.χ. του Τρύφωνα, βρέθηκαν το ωροσκόπιο του, το γαμήλιο
συμβόλαιο με τη Σαρκία, η έκκληση κατά της πρώτης του συζύγου η οποία
προσέβαλε τη νέα σύζυγο, η μαθητεία του γιου του στην τέχνη του υφαντή
και λεπτομέρειες από μια κρίση του Σολομώντα. Μέχρι τώρα, λόγω της
αποσπασματικής μορφής και της κακής κατάστασης, η έρευνα και η
δημοσίευση του περιεχομένου των Παπύρων της Οξυρρύγχου ήταν εξαιρετικά
δύσκολη. (1)
ΠΟΙΑ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΟΞΥΡΥΓΧΟΥ
Η
Οξύρρυγχος είναι μία αρχαία πόλη της Άνω Αιγύπτου, στη δυτική όχθη της
κοιλάδας του Νείλου, που η ελληνική της ονομασία προέρχεται από το
ιερό ψάρι οξύρρυγχο, που το λάτρευαν οι κάτοικοι της, και που για χάρη
του είχαν πολεμήσει με τους γείτονές τους Κυνοπολίτες, επειδή έτρωγαν
αυτό το ψάρι.
Η πιο γνωστή περίοδος της πόλης αυτής τοποθετείται ανάμεσα στο 250 π.Χ.
και στο 700 μ.Χ., εποχή στην οποία χρονολογούνται πάπυροι γραμμένοι
στην ελληνική και στη λατινική, όπως επίσης στην αιγυπτιακή, στην
κοπτική, στην εβραϊκή, στη συριακή και στην αραβική γλώσσα, που
βρέθηκαν στην τοποθεσία της.
Οι ανασκαφές αποδείξανε ότι η ελληνορωμαϊκή πόλη περιβαλλόταν από τείχος και οι κυριότεροι δρόμοι της ήταν αψιδωτοί.
Τα έργα Ελλήνων συγγραφέων που βρέθηκαν στην Οξύρυγχο αποδώσανε στον
κόσμο χαμένα κείμενα της αρχαίας ελληνικής λυρικής ποίησης (Πίνδαρο)
και αναρίθμητα πεζά έργα ρητορικής ή ιστορίας. Ανάμεσα στα έργα αυτά
συγκαταλέγονται η Αθηναίων πολιτεία του Αριστοτέλη, το σατιρικό δράμα
του Σοφοκλή, Ιχνευταί Σάτυροι, και άλλα αποσπάσματα από δράματα του
Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Περιλαμβάνονται επίσης τμήματα από τα έργα του
Όμηρου, του Βακχυλίδη και του Καλλίμαχου.
Κατάλογοι βιβλίων και πληρωμές σε γραφείς που έχουν βρεθεί δείχνουν ότι
τα βιβλία αντιγράφονταν στην πόλη αλλά και εισάγονταν επίσης.
Ιστορικός της Οξυρύγχου: Αυτό το όνομα δίνεται στο συγγραφέα μιας
ευσυνείδητης ιστορίας της Ελλάδας, που συνεχίζει το έργο του Θουκυδίδη
και καλύπτει γεγονότα ανάμεσα στο 400 και 394 π.Χ. Βρέθηκε στην
Οξύρυγχο. Διάφοροι γραμματικοί τον ταυτίζουν με τους Κράτιππο,
Θεόπομπο, Ευφορίωνα, Ανδροτίωνα και Δαΐμαχο, ιστορικούς της εποχής. (2)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Βλέπε: «Ελευθεροτυπία» 23 Απριλίου 2005.
2. Βλέπε: Εγκυκλοπαίδεια «Δομή»,http://www.sakketosaggelos.gr/Article/1041/
