Τι είναι γενικά το Ασυνείδητο κατά τον Jung;
Η μεγαλύτερη προσφορά του Jung στην εξέλιξη της ψυχολογίας ήταν η έννοια της ψυχής, η ψυχική δομή, το ασυνείδητο.
Για τον Jung ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου δεν είναι μία φαντασίωση, αλλά μία πραγματικότητα: «Υπάρχουν πράγματα μέσα στην ψυχή που ζουν και λειτουργούν ακριβώς σαν να ήταν συνειδητά, ενώ το εγώ δεν υποπτεύεται καν την ύπαρξή τους». (Jung C., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
«Η ψυχή δεν είναι λιγότερο πραγματική από το σώμα. Αν και δεν μπορεί να ψηλαφηθεί, μπορεί όμως να γίνει άμεσα και πλήρως αισθητή καθώς και να παρατηρηθεί. Είναι ένας κόσμος αφεαυτού που διέπεται από νόμους, συγκρότηση και διαθέτει τα δικά του εκφραστικά μέσα. Όσα γνωρίζουμε για την ύπαρξή μας ή για τον κόσμο, φθάνουν σε μας μέσω της ψυχής.» (www.ezine.gr)
«Με τον όρο «Ψυχή» ο Jung εννοεί το σύνολο όλων των ψυχικών διαδικασιών συνειδητών και ασυνείδητων. Από ανθρωπολογικά ευρήματα γνωρίζουμε πως η συνείδηση αποτελεί προϊόν μεταγενέστερης χρονικά διαφοροποίησης. Επιπλέει σαν νησί στον απέραντο ωκεανό του ασυνείδητου, ο οποίος πραγματικά περιβάλλει ολόκληρο τον κόσμο. Η ψυχή ιδιαίτερα στον δυτικό πολιτισμό είναι κυρίως προσανατολισμένη να προσαρμόζεται στην εξωτερική πραγματικότητα. Η σφαίρα της συνείδησής μας περιβάλλεται από περιεχόμενα του ασυνείδητου. Περιεχόμενα που παραμερίζουμε ή που καταπνίγουμε, γιατί μας είναι δυσάρεστα απωθημένα ή καταπιεσμένα.» (www.ezine.gr)
Κατά την άποψη του Jung η ψυχή αποτελείται από τρία μέρη: τη συνείδηση, το προσωπικό ασυνείδητο και το συλλογικό ασυνείδητο.
Το ασυνείδητο γενικά, έτσι όπως ορίστηκε από τον ίδιο, δεν είναι η περιοχή του ψυχισμού όπου απωθούμε τις επιθυμίες μας, όπως υποστήριζε ο Φρόυντ (αυτή την ψυχική περιοχή ο Φρόυντ την ονόμαζε «Υποσυνείδητο»), «…αλλά ένας κόσμος που αποτελεί ένα εξίσου σπουδαίο τμήμα, εξίσου πραγματικό στη ζωή του ατόμου με το συνειδητό εγώ «που σκέφτεται», ένας κόσμος πολύ πλατύτερος και πολύ πλουσιότερος από τον άλλο. Η γλώσσα και τα πρόσωπα που κατοικούν αυτό τον κόσμο είναι σύμβολα κι εμείς επικοινωνούμε μαζί του μέσα από τα όνειρα». («Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του», εισαγωγή του Τζον Φρήμαν)
Το συνειδητό μέρος του εαυτού των περισσότερων ανθρώπων δεν έχει συνειδητοποιήσει ή καλύτερα αγνοεί πλήρως την ύπαρξη της ασυνείδητης πλευράς του, ούτε έχει επίγνωση των καταστάσεων, της ζωής, της δυναμικής και των διεργασιών που λαμβάνουν χώρα σ’ αυτή την ψυχική περιοχή. Παρόλα αυτά πρόκειται για κάτι πολύ πραγματικό, υπαρκτό και ζωντανό. Η στάση μας απέναντι στο ασυνείδητο σύμφωνα με τον Jung είναι ότι θεωρούμε ότι δεν υπάρχει, ότι είναι ένα τίποτα: «το ονομάζουμε τίποτα, κι όμως είναι μία ολόκληρη πραγματικότητα σε δυνητική κατάσταση». (Jung C., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
«Το ασυνείδητο είναι παλαιότερο από τη συνείδηση, είναι το αρχέγονο στοιχείο από το οποίο προβάλλει η συνείδησή μας πάντα ανανεωμένη. Η πεποίθηση ότι η βασική μας λειτουργία και στάση είναι εκείνη της συνείδησης είναι σφαλερή διότι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας το περνάμε στο ασυνείδητο είτε κοιμόμαστε είτε ονειροπολούμε. Η συνείδησή μας ανταποκρίνεται με τις αντιδράσεις μας στην εξωτερική πραγματικότητα αλλά το ασυνείδητο προσφέρει αντιδράσεις μέσα από την ανθρώπινη πείρα και είναι ανάλογη με τις ανάγκες τις πιο εσωτερικής ζωής του ανθρώπου. Έτσι επιτρέπει στο άτομο να αναλάβει μια στάση σύμφωνα με τις συνολικές παρορμήσεις της ψυχής.» (www.ezine.gr)
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟΥ
Μελετώντας το έργο του Jung μπορούμε να δούμε ποια χαρακτηριστικά αποδίδει ο ίδιος στο Ασυνείδητο:
- Έχει αιώνια φύση:
«Το ασυνείδητο έχει αιώνια φύση και ενώ εμείς μετράμε το χρόνο μας σε χρόνια, το ασυνείδητο τον υπολογίζει σε χιλιάδες χρόνια…. Σαν μικρά παιδιά, ξεχνάμε τι ήμασταν χθες». ».(Jung Κ., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
-Καταγράφει την Ιστορία:
«Το ασυνείδητο είναι η άγραφη ιστορία της ανθρωπότητας από αδιανόητους χρόνους» (Jung Κ., Άνθρωπος και Ψυχή)
-Είναι πολύ πιο αρχαίο από τη συνείδηση και το συνειδητό μέρος του εαυτού μας:
«Το συνειδητό μας αναπτύχθηκε, ομαδικά και ατομικά, από τη σκοτεινιά και το λυκόφως του αρχέγονου ασυνείδητου. Υπήρχαν ψυχικές λειτουργίες και διεργασίες πολύ πριν υπάρξει η συνειδητότητα του εγώ». (Jung Κ., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
«.….Το ασυνείδητο είναι η μητέρα του συνειδητού»…. (Jung Κ., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
«Το ασυνείδητο στο σύνολό του δεν είναι καθόλου ένα υπόλειμμα του συνειδητού….. υπήρχε πριν από τον συνειδητό νου και είναι ανεξάρτητο από αυτόν». (Jung Κ., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
«Το ανθρώπινο συνειδητό είναι πολύ πρόσφατο, πολύ νεαρό και δεν έχει ακόμα συνείδηση της καταγωγής του». (Jung Κ., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
«Η συνείδηση είναι κατάκτηση της φύσης πολύ πρόσφατη, και βρίσκεται ακόμη σε «πειραματικό στάδιο. Είναι εύθραυστη, απειλείται από ιδιόμορφους κινδύνους και προσβάλλεται εύκολα». (Carl Jung, Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του)
«Πραγματικά ο άνθρωπος απέκτησε συνείδηση βαθμηδόν, επίμονα, μέσα από μία διαδικασία που κράτησε αναρίθμητους αιώνες, προτού φτάσει στο στάδιο του πολιτισμού (που αυθαίρετα τον ανάγουν στην εφεύρεση της γραφής, περίπου στο 4000 π.Χ.). Κι αυτή η εξέλιξη αργεί ακόμη να ολοκληρωθεί, γιατί, ακόμη απέραντες περιοχές του ανθρώπινου πνεύματος περιβάλλονται από σκοτάδια. Ό,τι ονομάζουμε ψυχή δεν ταυτίζεται καθόλου με τη συνείδησή μας και το περιεχόμενό της» (Carl Jung, Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του)
«Σήμερα όποιος αρνιέται την ύπαρξη του υποσυνείδητου, υποθέτει στην πραγματικότητα ότι γνωρίζουμε εντελώς την ψυχή. Κι αυτή η υπόθεση είναι τόσο έκδηλα απατηλή, όσο και η υπόθεση πως γνωρίζουμε όλα όσα υπάρχουν στο φυσικό σύμπαν. Η ψυχή μας αποτελεί κι αυτή μέρος της φύσης, και το αίνιγμα της, όπως ακριβώς και η φύση, δεν έχει όρια. Από αυτό συμπεραίνουμε πως δεν είμαστε σε θέση να ορίσουμε ούτε την ψυχή, ούτε τη φύση. Το μόνο που μπορούμε, είναι να παραδεχτούμε την ύπαρξή της, και να περιγράψουμε, όσο γίνεται καλύτερα, τη λειτουργία της. Έτσι, λοιπόν, πέρα από τις παρατηρήσεις που συγκεντρώθηκαν μέσα από ιατρικές έρευνες, υπάρχουν λογικές αποδείξεις με κύρος, που μας παρακινούν να απορρίψουμε αφορισμούς τέτοιους, όπως: «ασυνείδητο δεν υπάρχει». (Carl Jung, Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του)
- Έχει μεγάλη επίδραση πάνω στη συνειδητή μας πλευρά και πολλές φορές μπορεί και επιβάλλεται σ΄αυτήν λόγω της μεγαλύτερης δύναμής του:
«Το συνειδητό μας επειδή είναι ακόμα νεαρό και τρυφερό, έχει την τάση να υποτιμά το ασυνείδητο».
«Το συνειδητό πολύ εύκολα υποκύπτει στις μη συνειδητές επιδράσεις και αρκετά συχνά, μάλιστα, αυτές είναι πιο εύστοχες ή πιο έξυπνες από τη συνειδητή κρίση. Είναι επίσης γεγονός ότι τα μη συνειδητά κίνητρα συχνά αγνοούν τις συνειδητές αποφάσεις μας στα βασικά ζητήματα της ζωής. Ακόμα και η ατομική μοίρα του ανθρώπου πολλές φορές οφείλεται στην επικράτηση μη συνειδητών παραγόντων». (Jung Κ., Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας)
-Δεν είναι εχθρός του συνειδητού, αλλά είναι φίλος, οδηγός και σύμβουλός του.
- Χωρίζεται σε ατομικό - προσωπικό ασυνείδητο (και αφορά το κάθε άτομο και μόνο αυτό) και συλλογικό (είναι κοινό για όλους τους ανθρώπους)
Το ατομικό ασυνείδητο περιέχει: «……ό,τι συνειδητοποιούμε και το έχουμε ξεχάσει, ό,τι συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις, αλλά δεν σημειώνουμε στο συνειδητό νου, όσα νιώθουμε, σκεπτόμαστε, θυμόμαστε, επιθυμούμε και πράττουμε ακούσια ή δίχως ιδιαίτερη προσοχή, όλα τα μελλοντικά πράγματα που παίρνουν σχήμα και αναδύονται κάποτε στη συνείδηση. Πέραν αυτών στο ασυνείδητο περιλαμβάνονται απωθημένες οδυνηρές σκέψεις και συναισθήματα.» (el.wikipedia.org)
Τα περιεχόμενα του εκδηλώνονται μέσα από τα όνειρα και τα σύμβολα που εμφανίζονται σ΄αυτά, μέσα από φαντασιώσεις και οράματα και μέσα από συμπτώματα-συμπλέγματα, σε περιπτώσεις παθολογικές.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Carl Jung, Η Ζωή και το Έργο του, Gerhard Wehr, εκδ. Αρχέτυπο, Αθήνα, 2003.
2. Νέστορος Ν. Ιωάννης, Συνθετική Ψυχοθεραπεία με στοιχεία ψυχοπαθολογίας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1988.
3. Παπαδόπουλος Ν., Λεξικό Ψυχολογίας, Αθήνα, 1994.
4. Jung Carl, Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας, εκδ. Αντίνεα, 1981
5. Jung Carl, Άνθρωπος και Ψυχή, εκδ. Επίκουρος, Αθήνα 1974
6. Κάρλ Jung, Ο άνθρωπος και τα σύμβολά του, εκδ. Αρσενίδη, Αθήνα
7. www.skepdic.gr
8. www.wikipedia.gr
9. www.e-zine.gr
10. www.tovima.gr
Πηγή:
ellinikoskoinotismos.blogspot.gr