Σύμφωνα με τις θεωρίες της νευρολογίας,
η συνείδηση είναι μια εγγενής ιδιότητα των πάντων γύρω μας, όπως
ακριβώς είναι η βαρύτητα. Αυτές οι θεωρίες δεν διατυπώνονται για πρώτη
φορά. Υπάρχουν σε αρκετές αρχαίες ανατολικές δοξασίες και θρησκείες, αλλά και σε αρχαία συγγράμματα φιλοσόφων. Ένας από τους πρώτους που έκανε τέτοια αναφορά, ήταν ο Πλάτωνας πριν από 2300 χρόνια.
Το 2008, ο Giulio Tononi νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison Center ανέπτυξε τη «Θεωρία Ενσωμάτωσης Πληροφοριών της Συνείδησης (IIT)» , η οποία αυτή τη στιγμή δίνει την πιο αποδεκτή εξήγηση για το τι είναι η συνείδηση.
Ένα από τα κεντρικά σημεία της θεωρίας είναι ότι, για να υπάρχει συνείδηση, πρέπει να προκαλέσει κάποια επίδραση στον εαυτό της. Με
άλλα λόγια, για να υπάρξει κάτι, θα πρέπει να είναι σε θέση να
δημιουργήσει μια έκβαση. Θα πρέπει να είναι σε θέση να προκαλέσει μια
αλλαγή σε κάτι άλλο.
«Η συνείδηση υπάρχει για τον εαυτό
της και απορρέει από την ίδια. Έτσι θα πρέπει να έχει μια αιτία και ένα
αιτιατό για τον εαυτό της.» ανέφερε η Melanie Boly νευρολόγος στη
σχολή Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν. Η
ίδια επισημαίνει ότι, πολύ πριν δοθεί αυτή η εξήγηση για την συνείδηση
από τους σύγχρονους επιστήμονες, ο φιλόσοφος Πλάτωνας εξέφρασε την ιδέα
ότι για να υπάρξει κάτι, θα πρέπει το ίδιο να μπορεί να ασκήσει μια
επίδραση. Και έτσι η συνείδηση (το «όν», για τον Πλάτωνα) δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά μια δ ύ ν α μ η.
Στο διάλογο «Σοφιστής« ή αλλιώς «η για το «ον», λογικός», που γράφτηκε το 360 π.Χ., ο Πλάτων έγραψε:
«Λέω λοιπόν, πώς εκείνο, πού άπό φυσικού του έχει
μιαν οποιαδήποτε δύναμη είτε νά ενεργεί οπωσδήποτε πάνω
σΐ εν’ άλλο, είτε νά παθαίνει καί τό παραμικρό άπό τό
πιό μηδαμινό πράμα, έστω καί γιά μόνο μιά φορά, κάθε τι
τέτιο είναι πραγματικό «όν». Δηλαδή θέτω γιά ορισμό, νά
ορίζουμε τά «όντα», πώς αυτά δέν είναι τίποτ’ άλλο παρά
δ ύ ν α μ η « (Μετάφραση Δ. Γλυνού, Εκδ. Ι.Ζαχαρόπουλος)
Ένας άλλος νευροεπιστήμονας, ο Christof Koch λέει πως, «Η καρδιά της συνείδησης είναι ο η αίσθηση. Πώς μπορεί ένα τμήμα της ύλης, όπως είναι το μυαλό, να μπορεί να αισθανθεί κάτι; «.
Ο Koch μελέτησε και έκανε έρευνες σε θεωρητικό επίπεδο σχετικά με το
πως προσεγγίζουν την έννοια της συνείδησης οι ανατολικές θρησκείες και
ιδιαίτερα ο Βουδισμός.
«Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν η πίστη αυτών των κοινωνιών σε αυτό που εμείς στη Δύση ονομάζουμε« παμψυχία», που τους οδηγεί στο δρόμο της συμπόνιας ώστε να ελαττώσουν τον πόνο κάθε ενσυνείδητου πλάσματος.»
Η Παμψυχία, η ιδέα της
καθολικής συνείδησης, κατείχε εξέχουσα θέση στη σκέψη σε ορισμένους
κλάδους της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Και μέχρι πρόσφατα είχε, σε
μεγάλο βαθμό, απορριφθεί από τη σύγχρονη επιστήμη.
Στη μελέτη του γύρω από τη συνείδηση, ο
Koch συνεργάστηκε με τον Giulio Tononi, τον οποίο αναφέραμε στην αρχή
και όπως είπαμε είναι ο πατέρας της πιο δημοφιλής σύγχρονης θεωρίας για
την προέλευση της συνείδησης, την «Θεωρία Ενσωμάτωσης Πληροφοριών της
Συνείδησης (IIT)», την οποία ο Koch θεωρεί τη μόνη πραγματικά ελπιδοφόρα
θεμελιώδη θεωρία για τη συνείδηση.
Η θεωρία του Tononi προτείνει ότι η συνείδηση εμφανίζεται σε συστήματα φυσικής που περιέχουν πολλά διαφορετικά και πολύπλοκα διασυνδεδεμένα κομμάτια πληροφοριών. Με βάση αυτή την υπόθεση, η συνείδηση μπορεί να είναι μια μετρούμενη ποσότητα, με μονάδα μέτρησης το «φι» («phi»), του οποίου το σύμβολο είναι το κεφαλαίο ελληνικό «Φ».
Ο Tononi επιχείρησε να μετρήσει το «Φ»
(την ποσότητα της συνείδησης) σε ένα ανθρώπινο εγκέφαλο. Η μέθοδος που
ακολούθησε είναι παρόμοια με το χτύπημα μιας καμπάνας. Στάλθηκε ένας
μαγνητικός παλμός σε έναν ανθρώπινο εγκέφαλο και παρακολούθησαν πως ο
παλμός αυτός αντηχούσε ανάμεσα στους νευρώνες. Όσο μεγαλύτερη και σαφέστερη είναι η αντήχηση, τόσο μεγαλύτερη είναι η τιμή της ποσότητας της συνείδησης.
Χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο, ο Koch και ο Tononi μπόρεσαν να
εξακριβώσουν εάν ένας ασθενής ήταν ξύπνιος, εάν κοιμόταν, ή εάν ήταν σε
αναισθησία (δεδομένα για επαλήθευση).
Η ανάγκη μέτρησης της συνείδησης είναι επιτακτική και για λόγους πρακτικής εφαρμογής και για λόγους ηθικής.
Οι γιατροί και οι επιστήμονες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την
μονάδα μέτρησης «Φ» για να καθορίσουν πότε ένα άτομο, που βρίσκεται σε
κατάσταση φυτού, έχει φύγει από τη ζωή, την γνωστική ικανότητα ενός
ατόμου που πάσχει από άνοια, πως και πότε αναπτύσσεται η συνείδηση σε
ένα έμβρυο, το τι και πως αντιλαμβάνονται τα ζώα και το αν ένας
υπολογιστής μπορεί να νιώσει συναισθήματα.
Όπως ισχυρίζεται ο Koch, «Είμαστε
στην εποχή της γέννησης της τεχνητής νοημοσύνης και προκύπτουν πολύ
κρίσιμα ερωτήματα: Μπορεί να έχει συνείδηση μια μηχανή; Μπορεί να
αισθάνεται κάτι; Και αν έχει συναισθήματα, θα δικαιούται νόμιμα
δικαιώματα και θα έχει ηθικές υποχρεώσεις; Τέτοια ερωτήματα δεν μπορούμε
να τα αποφύγουμε».
Η θεωρία IIT συνδυάζει, επίσης, αυτές τις πρακτικές εφαρμογές με πιο εμβριθείς ιδέες. Η θεωρία λέει ότι κάθε αντικείμενο με «φ» μεγαλύτερο του μηδενός έχει συνείδηση. Αυτό μπορεί να σημαίνει
ότι τα ζώα, τα φυτά, τα κύτταρα, τα βακτήρια, και ίσως ακόμα και τα
πρωτόνια σε ένα ατομικό στοιχείο είναι συνειδητά όντα.
Ο Koch πιστεύει πως η θεωρία αυτή είναι
πολλά υποσχόμενη, διότι προσφέρει μια κατανόηση των ιδεών της αρχαίας
φιλοσοφίας, ταιριάζοντάς τες με τη σύγχρονη επιστήμη. Ο Koch και ο
Tononi αντιμετωπίζουν τη συνείδηση ως εγγενή, θεμελιώδη ιδιότητα της
πραγματικότητας.
Απ’ την άλλη, οι επικριτές της θεωρίας
του Tononi υποστηρίζουν ότι η θεωρία αυτή δεν εξηγεί την προέλευση της
συνείδησης. Ο επιστημονικός συγγραφέας John Horgan υποστηρίζει ότι, «δεν
μπορούμε να εξηγήσουμε τη συνείδηση λέγοντας ότι αποτελείται από
πληροφορίες, επειδή οι πληροφορίες υπάρχουν μόνο σε σχέση με τη
συνείδηση.»
Η κατανόηση της προέλευσης της συνείδησης είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εμπόδιο, αλλά ο Koch είναι αισιόδοξος. Λέει ότι, «απώτερος
στόχος μας είναι να κατανοήσουμε το σύμπαν και ο καλύτερος τρόπος για
να γίνει αυτό είναι να δούμε βαθιά μέσα στο δικό μας μυαλό». Αυτό μπορεί να μας οδηγήσει ξανά στη φιλοσοφική σκέψη και να την επικαιροποιήσει.
Πηγή:
share24.gr
