Στο έργο του Πολιτικά
ο Αριστοτέλης καλύπτει μια ακόμη πλευρά της πρακτικής φιλοσοφίας του.
Είναι προσαρμοσμένο στα δεδομένα της ελληνικής Πόλης-Κράτους και
απευθύνεται σ’ έναν μόνο τύπο ανθρώπου: στον μέσο ελεύθερο πολίτη. Ως
σκοπό των Πολιτικών του έταξε την αναζήτηση όχι του πλέον τέλειου αλλά του πλέον χρήσιμου πολιτεύματος.
Με το πολίτευμα,
κατά τον φιλόσοφο, το οποίο ταυτίζει με την πολιτεία, επιτυγχάνεται ο
καλύτερος τρόπος ζωής στις πόλεις. Χαρακτηρίζει την πολιτεία ως τον
τρόπο ζωής και την τάξη που επικρατεί στο κράτος – «Πολιτεία μὲν γάρ ἐστι τάξις ταῖς πόλεσιν ἡ περὶ τὰς ἀρχάς (…) Η γάρ πολιτεία βίος ἐστί πόλεως».
Ο νόμος,
έλεγε, θεραπεύει τα ελαττώματα και τις ατέλειες των ατόμων, περιορίζει
τις συγκρούσεις και τον ανταγωνισμό, ανταμείβει τη θέληση για δημιουργία
και διάκριση, ενθαρρύνει τους δυνατούς ενώ στηρίζει τους αδυνάτους.
Είναι η πολιτεία εκείνη που δίνει χώρο στον ταλαντούχο και επιτρέπει σε
κάθε άνθρωπο να αναπτυχθεί.
Ο
Αριστοτέλης παρατηρεί τον άνθρωπο από την σκοπιά του φυσικού επιστήμονα,
τον αντιμετωπίζει δηλαδή ως πλάσμα της φύσης. Καθορίζοντας ότι ο
άνθρωπος είναι ζώον πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό υποστήριξε στο έργο του Πολιτικά, ότι πυρήνας του Κράτους είναι ο οίκος, (η «εἰς πᾶσαν ἡμέραν συνεστηκυῖα κοινωνία») τουτέστιν η οικογένεια, η οποία έχει τη δική της λειτουργία στην οργάνωση της ζωής. Ακολουθούν η κώμη και η πόλη.
Υποστηρίζει, ακόμη, ότι το πλήθος (οι πολίτες δηλαδή), μπορεί να ανέλθει σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο με την βοήθεια της παιδείας, την οποία θεωρεί ως προϋπόθεση για την ουσιαστική συμμετοχή του πλήθους στους πολιτικούς θεσμούς και την δικαιοσύνη. Εκφράζει μάλιστα την άποψη ότι, στο πλαίσιο ενός δεδομένου πολιτεύματος, ο πολιτικός μπορεί και πρέπει να παρέμβει ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν μέσω της παιδείας έναν ορισμένο βαθμό αρετής. Έτσι, θεωρεί ότι, εάν το πλήθος είναι δουλόφρον («ανδραποδώδες») ή μη δουλόφρον, εξαρτάται από την μόρφωση και την παιδεία.
Η πολιτική
σκέψη του Αριστοτέλη εξακολουθεί να διατηρεί την επικαιρότητά της,
σημειώνει ο Wolfgang Kullmann, περιγράφοντας στην πολιτική θεωρία,
περισσότερο από κάθε άλλον, την ενδιάμεση θέση του ανθρώπου μεταξύ των
περιορισμών που του επιβάλλει η βιολογική του φύση και της ελευθερίας
που του προσφέρει ο λόγος, δηλαδή η γλώσσα και η λογική.
Δρ. Ιωάννης Παρίσης
Δείτε επίσης:
Πηγή: