Όταν πέθανε ο Κραύγης, την ανατροφή του Φιλοποίμενα ανέλαβε ο Κλέανδρος από τη Μαντινεία, φίλος του πατέρα του. Στη συνέχεια, εκπαιδεύτηκε από τους συμπατριώτες του φιλοσόφους Έκδημο και Δημοφάνη (ή Μεγαλοφάνη), οι οποίοι είχαν μαθητεύσει δίπλα στον Αρκεσίλαο στην Ακαδημία.
Αργότερα, έδειξε ασυνήθιστη κλίση και αγάπη στα στρατιωτικά, στα οποία ασκήθηκε θεωρητικά και πρακτικά. Δεν έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για τον αθλητισμό. Πρότυπό του, ήταν ο Επαμεινώνδας, τον οποίο ''μιμήθηκε'' στις στρατιωτικές ικανότητες, στη σύνεση και στο ότι έμενε ασυγκίνητος στα χρήματα, όμως δεν είχε την πραότητα, την εμβρίθεια (βάθος σκέψης και γνώσης) και τη φιλανθρωπία στις πολιτικές διαμάχες του μεγάλου Θηβαίου στρατιωτικού και πολιτικού. Επίσης, φαίνεται ότι καταλαμβανόταν συχνά από οργή και φιλόνικη διάθεση, δείγμα πως διακρινόταν περισσότερο ως στρατιωτικός, παρά ως πολιτικός.
Παρακολουθούσε συζητήσεις και διάβαζε συγγράμματα φιλοσόφων. Αγαπημένο του ανάγνωσμα, ήταν τα ''Τακτικά του Ευαγγέλου (στρατιωτικός συγγραφέας, που μνημονεύεται επίσης από τον Αιλιανό και τον Αρριανό), ενώ ήξερε την ιστορία του Μέγα Αλέξανδρου και πίστευε ότι η θεωρία πρέπει να μετουσιώνεται σε πράξη.
Τα πρώτα δείγματα των στρατιωτικών ικανοτήτων του Φιλοποίμενα
Ο Φιλοποίμην ήταν 30 ετών, όταν ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων Κλεομένης Γ', επιτέθηκε ξαφνικά εναντίον της Μεγαλόπολης ξαφνικά και κατέλαβε την αγορά. Ο Φιλοποίμην αγωνίστηκε με ανδρεία και τραυματίστηκε, καταφέρνοντας να φύγουν οι συμπολίτες του και να εγκατασταθούν, προσωρινά, στη Μεσσήνη. Ο Κλεομένης, ο οποίος ήθελε να διαλύσει την Αχαϊκή Συμπολιτεία, λεηλάτησε τη Μεγαλόπολη και κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της.Τον επόμενο χρόνο (222 π.Χ.), ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αντίγονος, έλαβε πρόσκληση από την Αχαϊκή Συμπολιτεία να εκστρατεύσει εναντίον του Κλεομένη. Η αποφασιστική μάχη των δύο στρατών, δόθηκε κοντά στη Σελλασία. Σ' αυτή, συμμετείχαν και οι Μεγαλοπολίτες με επικεφαλής τον Φιλοποίμενα, ο οποίος με δική του πρωτοβουλία επιτέθηκε στους ελαφρά οπλισμένους στρατιώτες των Λακεδαιμονίων. Παρά το ότι στη διάρκεια της μάχης τραυματίστηκε από μεσάγκυλο (είδος ελαφρού ακοντίου με θηλιά, μικρού στο μέγεθος, που μπορούσε να ''διανύσει'' μεγάλη απόσταση, προκαλώντας καίρια χτυπήματα στον αντίπαλο), κατάφερε με τους συμπολίτες του και τη συνδρομή των Μακεδόνων να κατατροπώσει τους αντιπάλους του τρέποντάς τους σε φυγή. Όταν ο Αντίγονος έμαθε για τον, άγνωστο ως τότε, Φιλοποίμενα, είπε : ''Αυτός λοιπόν ο νεαρός έκανε κατόρθωμα μεγάλου ηγεμόνα''.
Στη συνέχεια, του ζήτησε να παραμείνει στον στρατό του, προσφέροντάς του αρχηγία και χρήματα.
Ο Φιλοποίμην που δεν μπορούσε να δέχεται διαταγές από άλλον, αρνήθηκε και επειδή δεν ήθελε να μείνει σε απραξία, πήγε στην Κρήτη όπου πιθανότατα πολέμησε ως μισθοφόρος στους πολέμους μεταξύ των πόλεων του νησιού. Εκεί, βελτίωσε τις πολεμικές του ικανότητες, καθώς συναναστράφηκε με μάχιμους άνδρες, σώφρονες και αυστηρούς στον τρόπο ζωής τους.
Όταν ο Φίλιππος Ε', αναμείχθηκε στις υποθέσεις της Πελοποννήσου, ο Φιλοποίμην επέστρεψε στην πατρίδα του και εκλέχθηκε αμέσως ίππαρχος, ενώ το 210 π.Χ. αναδείχθηκε στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας.
Η Αχαϊκή Συμπολιτεία, είχε δημιουργηθεί στις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα και στηρίχθηκε στις αρχές της ισοπολιτείας και της αυτονομίας κάθε μέλους. Αρχικά, ενώθηκαν μόνο δύο πόλεις, η Πάτρα και η Δύμη, ενώ αργότερα, προστέθηκαν το Αίγιο, οι Φαρές, η Τριταία, η Κυρήνεια κ.ά.
Στην εποχή του Αράτου, προστέθηκαν η Σικυώνα (Κιάτο), η Κόρινθος, τα Μέγαρα, η Επίδαυρος, η Τροιζήνα, η Αίγινα, η Σαλαμίνα, η Μεγαλόπολη, η Μαντινεία και άλλες πόλεις, αυξάνοντας κατά πολύ τη δύναμή της.
Ο Φιλοποίμην ως στρατηγός της Αχαΐκης Συμπολιτείας
Ο Φιλοποίμην, αναδιοργάνωσε το ιππικό της Αχαϊκής Συμπολιτείας και έδωσε μαθήματα τακτικής στους άνδρες του. Στη μάχη που δόθηκε στον ποταμό Λάρισσο (ή Ριολίτικο Ποτάμι), με Ηλείους και Αιτωλούς ο ίππαρχος των Ηλείων Δαμόφαντος, όρμησε εναντίον του Φιλοποίμενα, βγαίνοντας απ' τη γραμμή του. Ο Φιλοποίμενας, πρόλαβε και τον χτύπησε με το δόρυ και τον σκότωσε. Οι αντίπαλοι των Αχαιών έφυγαν έντρομοι κι ο Φιλοποίμην δοξάστηκε ακόμα περισσότερο.Στη συνέχεια, ο Μεγαλοπολίτης στρατηγός, ασχολήθηκε με την αναδιάρθρωση της τάξης και του πολεμικού οπλισμού των Αχαιών. Εισήγαγε τη σάρισα των Μακεδόνων και στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, τους υποχρέωσε να έχουν μεγαλύτερες ασπίδες και άλλαξε τον τρόπο ζωής των νεαρών, κυρίως, οπλιτών, καθώς αυτοί είχαν μάθει στις απολαύσεις και τις πολυτέλειες.
Χάλκινος ανδριάντας με την παράσταση αυτή, στήθηκε από τους Αχαιούς στους Δελφούς, γιατί θαύμασαν την πράξη και τη στρατηγική του Μεγαλοπολίτη.
Μετά από λίγο καιρό, στα Νέμεα, ο Φιλοποίμην, αποθεώθηκε από όλους τους θεατές, οι οποίοι είχαν αρχίσει να παίρνουν θάρρος και να βλέπουν στο πρόσωπό του έναν ηγέτη ισάξιο των θρυλικών ηρώων του παρελθόντος.
Ο Φιλοποίμην πλέον, προκαλούσε φόβο και δέος σε όλους τους αντιπάλους του. Ο Φίλιππος της Μακεδονίας, έστειλε ανθρώπους στο Άργος να τον δολοφονήσουν. Όταν μαθεύτηκαν τα σχέδιά του, μισήθηκε και κατηγορήθηκε απ' όλους τους άλλους 'Έλληνες.
Αμέσως τράπηκαν σε φυγή, αφήνοντας τις σκάλες όπως τις είχαν τοποθετήσει πάνω στα τείχη!
Αργότερα, ο Νάβης, που διαδέχτηκε τον Μαχανίδα στη Σπάρτη, κατέλαβε τη Μεσσήνη. Ο τότε στρατηγός των Αχαιών Λύσιππος αποφάσισε να μην κινηθεί εναντίον του. Ο Φιλοποίμην, που ήταν ιδιώτης, μαζί με πιστούς συμπολίτες του έσπευσαν να βοηθήσουν του Μεσσήνιους. Ο Νάβης, όταν έφτασαν κοντά, πανικόβλητος, έφυγε κρυφά με τους άντρες του από την πόλη, τρομοκρατημένος από τη σκέψη ότι θα ερχόταν αντιμέτωπος με τον Φιλοποίμενα!
Στη συνέχεια, ο Φιλοποίμην πήγε στην Κρήτη όπου έγινε στρατηγός της πόλης Γόρτυνας, αφομοιώνοντας μεν το ήθος των Κρητικών αλλά διδάσκοντάς τους τεχνάσματα, ενέδρες και τακτικές, που οι ίδιοι ούτε καν είχαν διανοηθεί.
Αφού δοξάστηκε στη Κρήτη, ο Φιλοποίμην επέστρεψε στην πατρίδα του. Εκείνη την εποχή, ο Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας είχε ηττηθεί στις Κυνός Κεφαλές από τον Τίτο Φλαμινίνο (197 π.Χ.) και οι Αχαιοί μαζί με τους Ρωμαίους, πολεμούσαν τον Νάβη.
Προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους Σπαρτιάτες στη θάλασσα, ωστόσο το πλοίο που είχε στη διάθεση του, ήταν πολύ παλιό. Λόγω έλλειψης στεγανότητας, παραλίγο να πνιγούν όσοι ήταν μέλη του πληρώματός του.
Οι αντίπαλοι των Αχαιών, πολιορκούσαν το Γύθειο, όταν ο Φιλοποίμην με τους άνδρες του, αποβιβάστηκαν νύχτα απ' το καράβι, πλησίασαν στο στρατόπεδό τους, έβαλαν φωτιά στις σκηνές και αφού σκότωσαν πολλούς, κατέστρεψαν το στρατόπεδο. Τελικά, ελάχιστοι από τους στρατιώτες του Νάβη γλίτωσαν. Λίγο αργότερα ο Σπαρτιάτης τύραννος, δολοφονήθηκε από τους Αιτωλούς (192 π.Χ.).
Ο Φιλοποίμην, βρήκε την ευκαιρία να εντάξει τη Σπάρτη στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Η φήμη του μετά από αυτό, μεγάλωσε ακόμα περισσότερο. Ακόμα και οι ''άριστοι'' των Λακεδαιμονίων ήταν με το μέρος του. Αφού πούλησαν όλη την περιουσία του Νάβη, συγκέντρωσαν 120 τάλαντα και θέλησαν να του τα δώσουν ως δώρο.
Ωστόσο κανένας Σπαρτιάτης, δεν δεχόταν να πάει στη Μεγαλόπολη και να δώσει τα χρήματα στον Φιλοποίμενα, γιατί όλοι ήξεραν, ότι αυτός θα οργιστεί.
Αργότερα, όταν στρατηγός των Αχαιών ήταν ο Διοφάνης, οι Λακεδαιμόνιοι ετοίμαζαν αποστασία από τη Συμπολιτεία. Ο Διοφάνης μπήκε στη Λακωνική μαζί με τον Τίτο Φλαμινίνο (Ρωμαίος ύπατος) και ετοιμαζόταν να επιτεθούν στη Σπάρτη. Τότε ο Φιλοποίμην, αν και ιδιώτης, έκανε μια απίστευτη ενέργεια. Μπήκε στη Λακεδαίμονα, δεν επέτρεψε ούτε στους Αχαιούς ούτε στους Ρωμαίους να εισβάλλουν στην πόλη, έδωσε τέλος στις ταραχές και επανέφερε τους Σπαρτιάτες στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Μετά από λίγα χρόνια όμως που ήταν ξανά στρατηγός και οι Λακεδαιμόνιοι αποστάτησαν, κατέλαβε την πόλη, γκρέμισε τα τείχη της και κατάργησε τη νομοθεσία του Λυκούργου. Τελικά, αργότερα, με την παρέμβαση των Ρωμαίων, οι Λακεδαιμόνιοι εγκατέλειψαν την Αχαϊκή Συμπολιτεία και επέστρεψαν στους παλιούς τους θεσμούς. Όταν ο Αντίοχος Γ’ ο Μέγας, βασιλιάς του κράτους των Σελευκίδων πολεμούσε στην Ελλάδα με τους Ρωμαίους, ο Φιλοποίμην ήταν απλός ιδιώτης.
Το άδοξο τέλος του Φιλοποίμενα
Ο Φιλοποίμην ήταν πλέον 70 ετών και για όγδοη φορά στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Τότε, ο Μεσσήνιος Δεινοκράτης, προσωπικός εχθρός του και περιβόητος για την κακία και την ακολασία του, οδήγησε τους συμπατριώτες του στην αποστασία από τη Συμπολιτεία και παράλληλα, προσπάθησε να καταλάβει την κωμόπολη Κολωνίδα. Ο Φιλοποίμην βρισκόταν στο Άργος με πυρετό. Όταν έμαθε τις κινήσεις των Μεσσηνίων, διανύοντας περισσότερα από 300 στάδια (περ. 55,5χλμ) σε μια μέρα, πήγε στη Μεγαλόπολη. Εκεί διαλέγοντας τους νεότερους και καλύτερους ιππείς, κινήθηκε εναντίον των Μεσσηνίων και τους νίκησε. Εναντίον των Μεγαλοπολιτών όμως ήρθαν κι άλλες ενισχύσεις. Ο Φιλοποίμην, θέλοντας να προστατέψει τους ιππείς του, έμεινε τελευταίος, προσπαθώντας να στρέψει σε αυτόν την προσοχή των αντιπάλων. Τελικά βρέθηκε απομονωμένος ανάμεσα σε πολλούς εχθρούς. Κανείς δεν τολμούσε να τα βάλει μαζί του. Ωστόσο, κάποια στιγμή, το άλογό του τον έριξε κάτω και χτύπησε στο κεφάλι, με αποτέλεσμα να πιαστεί αιχμάλωτος.Όταν οι Μεσσήνιοι είδαν τον Φιλοποίμενα να σέρνεται αιχμάλωτος στην πόλη τους με τρόπο που δεν άρμοζε σ’ έναν τόσο ένδοξο στρατηγό, λυπήθηκαν πολύ και κάποιοι δάκρυσαν. Τον έκλεισαν στον Θησαυρό, ένα υπόγειο οίκημα, όπου ούτε φως, ούτε αέρας έμπαινε απ’ έξω, έκλεινε με μια μεγάλη πέτρα που προσαρμοζόταν στην είσοδο και εγκατέστησαν γύρω απ’ αυτό ένοπλους φρουρούς!
Οι Αχαιοί ιππείς, όταν συγκεντρώθηκαν και είδαν ότι λείπει ο Φιλοποίμην, πίστεψαν ότι είχε σκοτωθεί. Έλεγαν ότι η δική τους σωτηρία ήταν αισχρή και άδικη αφού εγκατέλειψαν τον στρατηγό τους, που δεν λογάριασε την δική του ζωή, στα χέρια των εχθρών τους. Τελικά, έμαθαν για την αιχμαλωσία του Φιλοποίμενα και την ανακοίνωσαν στις πόλεις των Αχαιών. Εκείνοι θεώρησαν το γεγονός μεγάλη συμφορά και ζήτησαν από τους Μεσσήνιους με πρέσβεις που έστειλαν, την απελευθέρωση του Φιλοποίμενα. Παράλληλα, άρχισαν να ετοιμάζουν εκστρατεία κατά της Μεσσήνης.
Ο Δεινοκράτης, μόλις νύχτωσε κι έφυγε το πλήθος, φοβούμενος ότι ο χρόνος που περνά θα είναι σωτήριος για τον Φιλοποίμενα, έστειλε στον Θησαυρό ένα δημόσιο υπηρέτη μια κύλικα με δηλητήριο, και τον διέταξε να το δώσει στον μεγάλο στρατηγό και να μείνει εκεί ώσπου να το πιεί. Ο Φιλοποίμενας δεν κοιμόταν, ήταν όμως λυπημένος και ταραγμένος. Όταν ο υπηρέτης του έδωσε το δηλητήριο, τον ρώτησε αν άκουσε τίποτα για τους Αχαιούς ιππείς και κυρίως για τον φίλο του Λυκόρτα, εκείνος του είπε ότι οι περισσότεροι γλίτωσαν.
Κοιτώντας τον ήρεμα, ο Φιλοποίμην είπε «Καλά είναι αυτά που λες, αφού σημαίνουν πως δεν είχαμε σε όλα αποτυχία». Στη συνέχεια ήπιε όλο το δηλητήριο (κώνειο πιθανότατα), από την κύλικα και ξάπλωσε πάλι. Λίγο αργότερα ξεψύχησε (183 π.χ.).
Η είδηση του θανάτου του, συγκλόνισε τους Αχαιούς. Με αρχηγό τον Λυκόρτα, εκστράτευσαν εναντίον της Μεσσήνης. Ο Δεινοκράτης πρόλαβε και αυτοκτόνησε, όσοι είχαν συναποφασίσει μαζί του τον θάνατο του Φιλοποίμενα, σκοτώθηκαν. Όσοι είχαν προτείνει να βασανιστεί, σκοτώθηκαν από τον Λυκόρτα με την κατηγορία των βασανιστηρίων. Το σώμα του κάηκε, τα λείψανα του συγκεντρώθηκαν σε μια υδρία και οι Αχαιοί έφυγαν σε πομπή, επιτάφια και επινίκια ταυτόχρονα. Την υδρία, μετέφερε ο γιος του Λυκόρτα, Πολύβιος (ο γνωστός μετέπειτα ιστορικός). Απ’ όπου περνούσε η πομπή ο κόσμος έβγαινε να την υποδεχθεί σαν να γυρνούσε από κάποια νικηφόρα εκστρατεία, άγγιζε την υδρία και συμπορευόταν με τους άλλους προς την Μεγαλόπολη. Στη γενέτειρα του Φιλοποίμενα, ξέσπασαν θρήνοι και οδυρμοί. Ενταφιάστηκε με δόξα και γύρω από τον τάφο του θανατώθηκαν με λιθοβολισμό οι αιχμάλωτοι Μεσσήνιοι. Μετά από ψηφίσματα των πόλεων, του αποδόθηκαν μεγάλες τιμές και στήθηκαν σε πολλά μέρη ανδριάντες.
Μετά τη μάχη της Λευκόπετρας της Κορίνθου όμως (146 π.χ.) που ουσιαστικά σηματοδότησε την υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους, κάποιος απ’ αυτούς, θέλησε να καταστρέψει όλα τα μνημεία προς τιμήν του Φιλοποίμενα και να τον καταδιώξει, κατηγορώντας τον σαν να ήταν ακόμη ζωντανός! Οι Ρωμαίοι, 40 περίπου χρόνια μετά τον θάνατο του, δεν ξεχνούσαν την συμπεριφορά του Φιλοποίμενα απέναντι στους Μάνιο και Τίτο Φλαμινίνο κατά το παρελθόν (εξόριστοι Λακεδαιμόνιοι κλπ.) και έλεγαν ότι ήταν εχθρός τους και τους μισούσε!
Ο Πολύβιος, απάντησε στον συκοφάντη και ο Μόμμιος (ο Ρωμαίος ύπατος που ήταν ο νικητής της μάχης) αλλά κι οι άλλοι αξιωματούχοι, δεν δέχτηκαν να εξαφανίσου τα μνημεία προς τιμήν ενός σπουδαίου άνδρα, που αγωνίστηκε για την πατρίδα του.
Ο Ρούμπενς και ο Φιλοποίμην!
Ο εξαιρετικός πίνακας της φωτογραφίας, έχει τίτλο "The Recognition of Philopoemen" ("Η Αναγνώριση του Φιλοποίμενα"). Φιλοτεχνήθηκε από τον μεγάλο Φλαμανδό ζωγράφο Πίτερ Πάουλ Ρούμπενς (1577-1640), σε συνεργασία με τον Φρανς Σνάιντερ (1579-16571), γύρω στο 1609. Πρόκειται για ελαιογραφία σε μουσαμά, που βρίσκεται στο φημισμένο μουσείο Πράδο της Μαδρίτης. Ως τώρα τουλάχιστον στο διαδίκτυο, δεν φαίνεται κάποιο ελληνικό σάιτ να αναφέρει την ύπαρξη του πίνακα αυτού(αν κάνουμε λάθος, ζητούμε προκαταβολικά συγγνώμη!). Το θέμα του πίνακα, είναι εμπνευσμένο από μια ιστορία που αναφέρει ο Πλούταρχος (περ. 50-120). Σύμφωνα μ’ αυτή μια ηλικιωμένη Μεγαρίτισσα όταν έμαθε ότι θα φιλοξενήσει στο σπίτι της τον Φιλοποίμενα, άρχισε να ετοιμάζει ταραγμένη το δείπνο. Ο σύζυγός της απουσίαζε. Κάποια στιγμή μπήκε στο σπίτι ο μεγάλος στρατηγός, φορώντας μια ευτελή χλαμύδα. Εκείνη, νομίζοντας ότι είναι κάποιος υπηρέτης, τον παρακάλεσε να την βοηθήσει στη δουλειά. Εκείνος, αμέσως πέταξε τη χλαμύδα και άρχισε να κόβει ξύλα! Ο οικοδεσπότης, που τον γνώριζε, όταν μπήκε όταν μπήκε στο σπίτι και είδε τη σκηνή, έκπληκτος, τον ρώτησε: " Tι είναι αυτό Φιλοποίμην;" Και εκείνος απάντησε στη δωρική διάλεκτο : "H κακάς όψεως δίκαν δίδωμι;", δηλαδή "Τι άλλο από το ότι τιμωρούμαι για την άσχημη όψη μου;"Τη σκηνή αυτή και τη, λογική, έκπληξη της ηλικιωμένης για τον προσιτό και απλό χαρακτήρα του Φιλοποίμενα, απεικονίζουν μαεστρικά οι Ρούμπενς και Σνάιντερς.
«Ο τελευταίος των Ελλήνων»
Ο Φιλοποίμην, είναι γνωστός ως "ο τελευταίος των Ελλήνων" για τον αγώνα του που απέβλεπε στην αναβίωση της ισχύος και της δόξας της Ελλάδας των κλασσικών χρόνων και γιατί η Ελλάδα μετά απ’ αυτόν, δεν γέννησε κανένα άνδρα σημαντικό και αντάξιο της.Ορμητικός και ανήσυχος, με υψηλό αγωνιστικό φρόνημα, ιδιαίτερα επινοητικός, ο Φιλοποίμην, παρόλο ότι πολέμησε ουσιαστικά μόνο εναντίον άλλων Ελλήνων, έδειξε απαράμιλλη ανδρεία και στρατηγική αρετή, ενώ διέβλεψε έγκαιρα τον κίνδυνο υποταγής της Ελλάδας στους Ρωμαίους. Δυστυχώς, όσοι τον διαδέχθηκαν φάνηκαν κατώτεροι των περιστάσεων και δεν μπόρεσαν να την αποτρέψουν.
Τα στοιχεία του σημερινού άρθρου, προέρχονται από το έργο του Πλούταρχου "Βίοι Παράλληλοι", "Φιλοποίμην - Τίτος Φλαμινίνος".
Πηγή:
pronews.gr
