Ηρόδοτος, Ἱστορίαι 8.35 – 39
[Μτφρ. Άγγελου Σ. Βλάχου: Ηροδότου Η ιστορία των Περσικών Πολέμων, Ωκεανίδα, Αθήνα 2005]
Τον Αύγουστο του 480 π.Χ., μετά τις
Θερμοπύλες, ο στρατός του Ξέρξη ξεχύνεται στην Λοκρίδα, τη Φωκίδα και τη
Βοιωτία, χωρίς να συναντήσει πουθενά αντίσταση. Οι Θηβαίοι και οι
περισσότεροι από τους άλλους Βοιωτούς «μηδίζουν», υποτάσσονται στους
Πέρσες.
Προορισμός των Περσών είναι η Αθήνα, την οποία – άδεια σχεδόν
από κατοίκους – θα καταλάβουν τον Σεπτέμβριο. Σε αυτή την πορεία προς
την Αττική, ένα τμήμα του περσικού στρατού θρυλείται πως αποσπάστηκε από
το κύριο στράτευμα και κατευθύνθηκε προς τους Δελφούς, με σκοπό να
λαφυραγωγήσει το φημισμένο σε Ελλάδα και Ανατολή για τα πλούσια
αναθήματά του ιερό. Δεν πρέπει να δοθεί μεγάλη πίστη στην όλη ιστορία.
Είναι μάλλον βέβαιο πως οι Πέρσες, αν δεν κατέλαβαν τους Δελφούς,
τουλάχιστον εξασφάλισαν τον έλεγχο της περιοχής. Αλλά αποκλείεται να
δόθηκε από τον Ξέρξη εντολή (ή έστω να επέτρεψε) να λεηλατηθεί το ιερό,
διότι έτσι θα φούντωνε ακόμη περισσότερο η ελληνική αντίσταση, δεδομένης
της πανελλήνιας αίγλης του μαντείου. Δεν υπάρχουν, εξάλλου,
αρχαιολογικές ενδείξεις για λεηλασίες και καταστροφές στο ιερό κατά την
περίοδο εκείνη. Η αφήγηση του Ηροδότου στηρίζεται πιθανώτατα σε ελάχιστα
αξιόπιστες προφορικές μαρτυρίες των ίδιων των κατοίκων των Δελφών. Η
αρχική ηττοπάθεια του μαντείου (είχε δώσει π.χ. χρησμό στους Αθηναίους
που με λίγα λόγια τους έλεγε πως κάθε αντίσταση είναι μάταιη) ενόχλησε
τους Έλληνες, που, αν μη τι άλλο, περίμεναν στήριξη από το μαντείο στον
αγώνα τους κατά των Περσών. Δεν έχει νόημα να συζητήσουμε εδώ το αν οι
Δελφοί μήδισαν, δωροδοκήθηκαν από τους Πέρσες ή απλώς τήρησαν στάση
ουδετερότητας. Μετά την τελική νίκη των Ελλήνων, πάντως, είναι λογικό
να ήθελαν και οι Δελφοί να προβάλλουν την εικόνα της ενεργητικής
αντίστασης (κατοίκων, αλλά και θεών και ηρώων της περιοχής) εναντίον των
εισβολέων.
35 …[Το εν λόγω τμήμα του περσικού στρατού]
ξεκίνησε με οδηγούς κατευθυνόμενο προς το ιερό των Δελφών, έχοντας τον
Παρνασσό στα δεξιά του. Αυτοί κατέστρεψαν όλες τις περιοχές της Φωκίδος
από τις οποίες πέρασαν. Έκαψαν τις πολιτείες Πανοπέα, Δαύλια και
Αιολίδα. Χωρίστηκαν από τον υπόλοιπο στρατό και ακολούθησαν αυτήν την
διαδρομή για να συλήσουν το ιερό των Δελφών και να προσφέρουν τους
θησαυρούς στον βασιλιά Ξέρξη. Καθώς έχω πληροφορηθεί, ο Ξέρξης γνώριζε
όλα τα αξιόλογα αναθήματα που βρίσκονταν στο ιερό – τα γνώριζε καλύτερα
από όσα είχε αφήσει στα παλάτια του, γιατί πολλοί του μιλούσαν συχνά για
τ’ αναθήματα του Κροίσου, του γιού του Αλυάττη [σημ. 1].
36 Μόλις το έμαθαν οι
Δελφοί τρομοκρατήθηκαν και μέσα στην ταραχή τους ζήτησαν χρησμό για το
πώς να προστατέψουν τον ιερό θησαυρό – να τον θάψουν κάπου ή να τον
μεταφέρουν σε άλλη περιοχή. Ο θεός [σημ. 2] όμως δεν
τους επέτρεψε να μετακινήσουν τ’ αναθήματα, λέγοντας πως είναι ο ίδιος
ικανός να τα προφυλάξει. Όταν οι Δελφοί τ’ άκουσαν αυτά, τότε φρόντισαν
τον εαυτό τους. Τις γυναίκες και τα παιδιά τους τα έστειλαν στην Αχαΐα
και οι περισσότεροι ανέβηκαν στις κορυφές του Παρνασσού, μεταφέροντας τα
υπάρχοντά τους στην σπηλιά Κωρύκιο. Άλλοι πήγαν στην Άμφισσα της
Λοκρίδας. Όλοι οι Δελφοί έφυγαν από την πολιτεία, εκτός από εξήντα
άνδρες και τον προφήτη [σημ. 3].
37 Όταν οι βάρβαροι πλησίαζαν και διέκριναν τον ναό [σημ. 4],
εκείνη την στιγμή ο προφήτης, που ονομαζόταν Ακήρατος, είδε μπροστά
στον ναό όπλα ιερά, μεταφερόμενα από το εσωτερικό του, τα οποία είναι
ανόσιο να αγγίξει άνθρωπος θνητός. Ο προφήτης έσπευσε να πληροφορήσει
τους Δελφούς που είχαν μείνει, να τους πει για το θεϊκό αυτό σημάδι. Οι
βάρβαροι στην βιασύνη τους έφτασαν στον ναό της Προναίας και τότε τους
φανερώθηκαν ακόμα μεγαλύτερα σημάδια από το προηγούμενο. Κι αυτό ήταν
θαύμα μεγάλο, ν’ αναφανούν μόνα τους όπλα πολεμικά έξω από τον ναό –
αλλά και τα υπόλοιπα θεϊκά σημάδια είναι αξιοθαύμαστα. Καθώς οι βάρβαροι
προχωρούσαν και βρέθηκαν στο ιερό της Προναίας Αθηνάς, τους χτύπησαν
πολλοί κεραυνοί από τον ουρανό και δυο βράχοι αποσπάστηκαν από τον
Παρνασσό και κυλώντας με μεγάλο κρότο επάνω τους καταπλάκωσαν πολλούς
απ’ αυτούς, ενώ από τον ναό της Προναίας Αθηνάς ακούγονταν τρομερή βοή
και αλαλαγμοί.
38 Με όλα αυτά τα θεϊκά
σημάδια οι βάρβαροι τρομοκρατήθηκαν και όταν οι Δελφοί κατάλαβαν πως
αποχωρούν, κατέβηκαν και σκότωσαν πολλούς. Όσοι από τους βαρβάρους
σώθηκαν κατευθύνθηκαν γρήγορα προς την Βοιωτία, και, έλεγαν, καθώς έχω
πληροφορηθεί, ότι εκτός από τα προηγούμενα είδαν και άλλα θεϊκά σημάδια :
δύο πολεμιστές υπερφυσικούς στο σώμα να τους καταδιώκουν και να τους
σκοτώνουν.
39 Οι Δελφοί
ισχυρίζονται ότι οι δύο αυτοί είναι εγχώριοι ήρωες, ο Φύλακος και ο
Αυτόνοος, των οποίων οι ιεροί περίβολοι βρίσκονται κοντά στο ιερό. Του
Φυλάκου βρίσκεται επάνω στον δρόμο, πιο ψηλά από τον ναό της Προναίας,
του Αυτονόου κοντά στην Κασταλία, κάτω από τον βράχο Υάμπεια. Τους
βράχους που κύλησαν από τον Παρνασσό μπορούσε κανείς να τους δει και
μέχρι τις μέρες μου. Κείτονταν στον περίβολο της Προναίας Αθηνάς, όπου
και σταμάτησαν αφού έπεσαν πάνω στους βαρβάρους. Έτσι, λοιπόν, έφυγαν
από το ιερό οι επιδρομείς αυτοί.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
- …του Κροίσου, του γιού του Αλυάττη : ο Κροίσος, βασιλιάς των Λυδών κατά τον 6ο π.Χ. αι., είχε προσφέρει πολύτιμα αναθήματα στους Δελφούς, στα οποία αναφέρεται ο Ηρόδοτος στο 1ο βιβλίο του έργου του. Από την στιγμή που το βασίλειό του υποτάχθηκε στους Πέρσες, ο Κροίσος παρέμεινε αιχμάλωτος στην αυλή του Πέρση βασιλιά Κύρου – προγόνου του Ξέρξη. Φαίνεται πως οι Πέρσες ήδη από τότε γνώριζαν για τον τεράστιο πλούτο που υπήρχε στους Δελφούς.
- θεός : ο Απόλλωνας
- …τον προφήτη : ο προφήτης δεν είναι αυτός που προφητεύει τα μελλούμενα, αλλά θρησκευτικός αξιωματούχος στο μαντείο των Δελφών. Είναι αυτός που μεσολαβεί ανάμεσα στον θεό και τους ανθρώπους, που μιλάει στους ανθρώπους εκ μέρους του. Ίσως ήταν αυτός που μετέφερε σε έμμετρη μορφή τους χρησμούς της Πυθίας.
- …τον ναό : εννοείται προφανώς ο ναός του Απόλλωνα.
Πηγή:
