Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΕΦΙΠΠΗΣ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΣΤΡΑΤΟΥΣ

Η χρήση του  ίππου για πολεμικούς σκοπύς στην Ελλάδα αρχίζει από την εποχή του Χαλκού. Οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι διέθεταν  μονάδες αρμάτων στα οποία επέβαιναν ένα ηνίοχος και ένας πολεμιστής. Η αλήθεια πως δεν γνωρίζουμε πως τα χρησιμοποιούσαν αλλά υποθέτουμε με τον τρόπο που πολεμούσαν οι άλλο λαοί της περιόδου.

Μινωϊκή σφραγίδα με παράσταση άρματος. Βρετανικό Μουσείο

Οι Μυκηναίοι είναι ακόμη πιο αινιγματικότεροι. Ένα ανάγλυφο από το Εθνικό αρχαιολογικό και οι στίχοι του Ομήρου υπονοούν ότι Μυκηναϊκά άρματα εκτελούσαν επελάσεις. Οι μαχητές έριχναν ακόντια ή μπορεί και να έπλητταν τους εχθρούς με τη λόγχη.

Στις Μυκήνες όμως έχει βρεθεί ένα χρυσό δακτυλίδι που παριστάνει ένα κυνήγι ελάφου όπου ο αρματηλάτης τοξεύει τα θηράματα. Η μέθοδος συνάδει με τη μέθοδο χρήσης του άρματος σε όλους τους λαούς που το χρησιμοποιούσαν  την συγκεκριμένη περίοδο. Ο αρματηλάτης όμως δεν μπορεί να χαρακτηριστεί εφιπποτοξότης καθώς  δεν ιππεύει. Ο όρος εφιπποτοξότης δεν συναντάται ούτε στον Όμηρο ούτε στις πινακίδες της γραμμικής Β.

Ο Ηρόδοτος χρησιμοποιεί τον όρο ιπποτοξότες στο ένατο βιβλίο του μιλώντας για τη μάχη των Πλαταιών για να περιγράψει το περσικό ιππικό. Δεν χρησιμοποιεί ποτε αυτόν τον όρο για Ελληνικά στρατεύματα. Ο όρος ιπποτοξότες εμφανίζεται πάλι στα γραπτά του Θουκυδίδη («ΙΣΤΟΡΙΑΙ» Ε.17. 1) αλλά περιγράφει τους Σκύθες μισθοφόρους των Αθηναίων. Δέον να σημειωθεί ότι ο Ξενοφών στο έργο του «Περί Ιππικής» δεν αναφέρει τίποτα για την εκπαίδευση και χρήση ιπποτοξοτών, άρα οι ιπποτοξότες των Αθηναίων πρέπει να μην ήταν γηγενείς.

Ο ιστορικός Christopher Webber στα έργα του σχετικά με τους αρχαίους Θράκες λέει ότι οι Γέτες διέθεταν ιπποτοξότες. Το συμπέρασμα αυτό είναι παρακινδυνευμένο καθώς ο Ηρόδοτος λέει ότι ήταν Θρακικής καταγωγής αλλά ό Στράβων μας δίνει πληροφορίες που ταιριάζουν σε μια βαρβαρική εθνότητα που τελούσε ανθρωποθυσίες στο θεό Ζάλμοξη (Γεωγραφία 7.3.12) ενώ ό Ιουστίνος μα λέει ότι οι Δάκες ένα καθαρά βαρβαρικό φύλο («ΤΡΩΓΟΥ ΕΠΙΤΟΜΗ» 32.3.16)
Ο Webber υποστηρίζει επίσης ότι ένας Θράκας με άλογο και τόξο εμφανίζεται σε ανάγλυφο υποτελών που φέρουν δώρα στον τάφο του Αρταξέρξη στην Περσέπολη. Ο Θράκας είναι πεζός και ρυταγωγεί τον ίππο κρατώντας ένα τόξο αλλά αυτό δεν τον κάνει ιπποτοξότη καθώς δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι τα αντικείμενα που κρατά δεν είναι απλώς δώρα που προσφέρονται στο βασιλιά.

Επίσης τα αργυρό πλακίδιο με το Θράκα ιππέα στο οποίο βασίζεται το επιχείρημα περί ιπποτοξοτών δείχνει ένα ημικυκλικό αντικείμενο που ίσως είναι διακοσμητικό καθώς o ιππέας δεν το κρατά στο χέρι.
Ακόμα και στα μακρυνά Ελληνο-Βακτριανά βασίλεια οι εικονιζόμενοι ιπποτoξότες είναι Σάκες (Σκύθες).

Σάκες με τα ψηλά καπέλα (Σάκα τικραχάουτα) σε Ελληνο-βακτριανό νόμισμα.

Ιπποτοξότες εμφανίζονται στο Βυζαντινό στρατό αλλά πρόκειται για βαρβάρους μισθοφόρους στρατολογημένους από τις φυλές της Ευρασιατικής στέπας και όχι γηγενείς στρατιώτες. Αν και ο Βελισσάριος θεωρείται ο πρώτος που εισήγαγε το συνδυασμό τόξου λόγχης για τους βαριούς ιππείς, το έργο του δεν είχε συνέχεια.

Στα μεταγενέστερα βυζαντινά στρατιωτικά εγχειρίδια οι μονάδες βαρέως ιππικού είναι μεικτές με τους μισούς άντρες λογχοφόρους και τους υπόλοιπους τοξότες. Σύμφωνα με τις περιγραφές όμως βάλλουν στατικά και οι απόδοσή τους είναι τόσο κακή που οι βυζαντινοί ιπποτοξότες μετατρέπονται σε ιππακοντιστές. Οι ιπποτοξότες του ελαφρού ιππικού είναι πάντα ξένοι ενώ το εντόπιο ελαφρό ιππικό (τραπέζιτοι) φέρει λόγχες και ακόντια.

Στην περίοδο της Αναγέννησης οι stradioti φέρουν ακόντια και σπανίως τόξα ενώ ελέγχεται αν φέρουν βαλλιστρίδες. Οι μόνοι βέβαιοι ευρωπαίοι ιπποτξότες τις περιόδου είναι οι Ούγγροι ελαφροί ιππείς «σκέτζελυ» ή «σέκουοι». Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι οι Έλληνες ενώ χρησιμοποιούσαν ιπποτοξότες ουδέποτε τους ανέπτυξαν οι ίδιοι αλλά μίσθωναν τις ικανότητες ξένων.

Πηγές:
http://www.britannica.com/EBchecked/topic/232175/Getae
The Thracians 700 BC–AD 46 OSPREY publishing
romano-byzantine armies 4th-9th centuries OSPREY publishing
Byzantine Armies AD 886 – 1118 OSPREY publishing

Byzantine Armies AD 1118–1461 OSPREY publishing




Πηγή:
stefanosskarmintzos.wordpress.com