Νεοπτόλεμος ο γιος του Αχιλλέα

Ο Νεοπτόλεμος, ο «νέος πολεμιστής», είναι γιος του Αχιλλέα και της Δηιδάμειας, κόρης του βασιλιά της Σκύρου Λυκομήδη. Η σύλληψή του έγινε την εποχή που τον Αχιλλέα τον είχε κρύψει η μάνα του ανάμεσα στις κόρες του Λυκομήδη. Επειδή ο Αχιλλέας τότε είχε το όνομα Πύρρα («κοκκινομάλα», γιατί ήταν μεταμφιεσμένος σε κορίτσι), το όνομα Πύρρος (ο «κοκκινομάλης») έμεινε συνδεδεμένο με το γιο του. Στη μυθολογία είναι γνωστός και με τις δύο ονομασίες, και ως Πύρρος και ως Νεοπτόλεμος.


Τον Νεοπτόλεμο, που γεννήθηκε ύστερα από την αναχώρηση του πατέρα του για τον Τρωϊκό πόλεμο, τον μεγάλωσε ο παππούς του Λυκομήδης. Ύστερα από το θάνατο του Αχιλλέα και την αιχμαλωσία του μάντη Έλενου, οι Έλληνες έμαθαν από αυτόν πως δε θα μπορούσαν ποτέ να πάρουν την πόλη, αν ο Νεοπτόλεμος δεν ερχόταν να πολεμήσει μαζί τους. Ένας άλλος όρος ήταν να πάρουν το τόξο και τα βέλη του Ηρακλή. Έστειλαν λοιπόν μια πρώτη αποστολή να αναζητήσει τον Νεοπτόλεμο στη Σκύρο. Ο Οδυσσέας, ο Φοίνικας και ο Διομήδης ανέλαβαν να τον φέρουν.

Ο Λυκομήδης δεν άφηνε το νέο να φύγει· αυτός όμως, πιστός στην πατρική παράδοση, ακολούθησε τους Έλληνες απεσταλμένους. Στο δρόμο για την Τροία τους συνόδευσε στη Λήμνο, όπου βρισκόταν ο Φιλοκτήτης, άρρωστος, ανίκανος να απαλλαγεί μόνος του από τη θλιβερή κατάσταση στην οποία τον είχε κάποτε εγκαταλείψει ο Αγαμέμνονας, με τη συμβουλή του Οδυσσέα. Ο Φιλοκτήτης όμως κατείχε τα όπλα του Ηρακλή και ο Νεοπτόλεμος βάλθηκε με τον Οδυσσέα και τον Φοίνικα να τον πείσει και να τον οδηγήσει στην Τροία. Τελικά το πέτυχε.

Μπροστά στην Τροία ολόκληρος ο ελληνικός στρατός ξαναβρήκε στο πρόσωπο του Νεοπτόλεμου έναν καινούριο Αχιλλέα. Τα κατορθώματά του στάθηκαν πολυάριθμα. Συγκεκριμένα, σκότωσε τον Ευρύπυλο, το γιο του Τήλεφου, και μέσα στη χαρά του επινόησε έναν πολεμικό χορό, τον Πυρρίχιο. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ήρωες που κρύφτηκαν μέσα στο Δούρειο ίππο και πήραν την πόλη. Κατά τις αποφασιστικές μάχες σκοτώνει τον Έλασο και τον Αστύνοο, πληγώνει τον Κόροιβο και τον Αγήνορα, και έπειτα γκρεμίζει τον μικρό Αστυάνακτα κάτω από έναν πύργο· έτσι ο Έκτορας σκοτώθηκε από τον Αχιλλέα, ο γιος του από τον Νεοπτόλεμο.

Ως λάφυρο ο Νεοπτόλεμος πήρε την Ανδρομάχη, τη χήρα του Έκτορα. Για να τιμήσει τη μνήμη του πατέρα του, του προσφέρει ως θυσία την Πολυξένη, την οποία σφάζει πάνω στον τάφο του. Αυτό το μέρος του μύθου αναφέρεται από όλες τις πηγές με τρόπο λίγο πολύ όμοιο. Από τη στιγμή όμως της επιστροφής από την Τροία οι εκδοχές αρχίζουν να είναι πολύ ανόμοιες. Η ομηρική παράδοση είναι απλή· ο Νεοπτόλεμος, όπως και ο Μενέλαος, είχε ευτυχισμένη επιστροφή. Ο Μενέλαος του έδωσε για γυναίκα την κόρη του Ερμιόνη και ο Νεοπτόλεμος και η Ερμιόνη πήγαν να ζήσουν στη Φθιώτιδα, τη χώρα του Πηλέα και του Αχιλλέα. Οι Νόστοι (= έπη του γυρισμού) διηγούνταν πως είχε ξεφύγει από την κοινή μοίρα των Ελλήνων χάρη στη μεσολάβηση της Θέτιδας, η οποία τον είχε συμβουλεύσει να μείνει ακόμα λίγες μέρες στην Τροία και να γυρίσει από τον ξηρά. Γι' αυτόν το λόγο ο Νεοπτόλεμος διέσχισε τη Θράκη, όπου αντάμωσε τον Οδυσσέα, και από εκεί πήγε στην Ήπειρο, τη χώρα που αργότερα πήρε το όνομα «χώρα των Μολοσσών».

Άλλη παράδοση, που διασώζει ο Σέρβιος στο υπόμνηνά του στην Αινειάδα, λέει ότι η συμβουλή αυτή δόθηκε στον Νεοπτόλεμο όχι από τη Θέτιδα, αλλά από το μάντη Έλενο, ο οποίος τον συνόδευε με τη θέλησή του. Στο σημείο αυτό ίσως να βρίσκεται η αρχή της φιλίας που ένωσε τους δυο τους και έκαμε τον Νεοπτόλεμο πεθαίνοντας να του εμπιστευτεί την Ανδρομάχη ζητώντας του να την παντρευτεί.

Για να εξηγήσουν γιατί ο Νεοπτόλεμος δεν είχε εγκατασταθεί στη Φθιώτιδα, στο βασίλειο του πατέρα του, είχαν επινοήσει πως, τον καιρό κατά τον οποίο απουσίαζε ο Αχιλλέας, ο Πηλέας είχε χάσει το βασίλειό του, που το είχε πάρει ο Άκαστος. Έτσι ο Νεοπτόλεμος πήγε απευθείας στην Ήπειρο. Όμως και σ' αυτό το σημείο οι μύθοι ποικίλλουν. Διηγούνταν π.χ. ότι στην Ήπειρο είχε κλέψει μια εγγονή του Ηρακλή. τη Λεώνασσα, και αυτή του έκαμε οχτώ παιδιά, που εγκαταστάθηκαν στη χώρα και έγιναν οι πρόγονοι των Ηπειρωτών.

Έλεγαν ακόμη πως, αφού είχε αποβιβασθεί στη Θεσσαλία κατά την επιστροφή του από την Τροία, είχε κάψει τα πλοία του με τη συμβουλή της Θέτιδας και έπειτα εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο, γιατί στη χώρα αυτή είχε βρει την εκπλήρωση ενός χρησμού του Έλενου· πράγματι ο Έλενος τον είχε συμβουλεύσει να εγκατασταθεί στη χώρα, όπου τα σπίτια θα είχαν σιδερένια θεμέλια, ξύλινους τοίχους και στέγη από ύφασμα. Στην Ήπειρο, λοιπόν, οι ντόπιοι ζούσαν μέσα σε σκηνές που οι πάσσαλοί τους είχαν μύτη από σίδερο, τα χωρίσματά τους ήταν επενδυμένα από ξύλο και από πάνω καλύπτονταν από ύφασμα.

Στις περισσότερες από τις παραπάνω εκδοχές ο Νεοπτόλεμος είναι παντρεμένος με την Ερμιόνη. Ο γάμος του όμως είναι άγονος, ενώ από την ένωσή του με την Ανδρομάχη γεννιούνται τρεις γιοι, ο Μολοσσός, ο Πίελος και ο Πέργαμος. Η Ερμιόνη ζηλεύει τη γονιμότητα μιας παλλακίδας και για να την εκδικηθεί καλεί τον παλιό της μνηστήρα, τον Ορέστη. Κατά την πιο απλή παράδοση, αυτός σκοτώνει τον Νεοπτόλεμο στη Φθία ή ακόμη στην Ήπειρο. Στη μορφή όμως που υιοθετήθηκε από τους τραγικούς, ο μύθος έγινε πιο σύνθετος. Στους Δελφούς ο Ορέστης εκπλήρωσε την εκδίκηση, της οποίας το κίνητρο ήταν διπλό· σκοτώνοντας τον Νεοπτόλεμο, δεν έπαιρνε μόνο εκδίκηση για την Ερμιόνη, αλλά τιμωρούσε τον αντίπαλό του, που του είχε κλέψει τη μνηστή του.

Ο Νεοπτόλεμος είχε πάει στους Δελφούς να συμβουλευτεί το μαντείο και να το ρωτήσει γιατί ο γάμος του με την Ερμιόνη έμεινε άγονος. Ή ακόμη, για να ζητήσει το λόγο από τον Απόλλωνα για την έχθρα του εναντίον του πατέρα του, έχθρα που είχε προκαλέσει το θάνατο του πατέρα του, αφού το βέλος του Πάρη είχε οδηγηθεί από αυτόν. Ο Ορέστης προκάλεσε στάση, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Νεοπτόλεμος σκοτώθηκε. Υπήρχε όμως άλλος μύθος, στον οποίο ο Ορέστης δεν έπαιζε κανένα ρόλο. Στους Δελφούς ήταν έθιμο οι ιερείς να παίρνουν το μεγαλύτερο μέρος από το κρέας των θυμάτων που προσφέρονταν για θυσία, μην αφήνοντας σχεδόν τίποτα σ' αυτόν που θυσίαζε.

Ο Νεοπτόλεμος αντέδρασε σ' αυτό το έθιμο και θέλησε να εμποδίσει τους ιερείς να του πάρουν το θύμα που είχε θυσιάσει. Ένας από αυτούς, ο Μαχαιρέας, τον σκότωσε με μια μαχαιριά, για να αξιώσει σεβασμό στα προνόμια της ιερατικής τάξης. Τέλος, ισχυρίζονταν ακόμη πως οι κάτοικοι των Δελφών είχαν σκοτώσει τον Νεοπτόλεμο με την προσταγή της ίδιας της Πυθίας· ο Απόλλωνας άπλωνε την οργή που είχε εναντίον του Αχιλλέα ίσαμε τους απογόνους του. Ο Νεοπτόλεμος θάφτηκε κάτω από το κατώφλι του ναού των Δελφών και του απέδωσαν θεϊκές τιμές.

Βιβλιογραφία : P. Grimal, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας, επιμ. ελλ. έκδ. Β. Άτσαλος, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1991




Πηγή:
ebooks.edu.gr