Ο Πειραϊκός θησαυρός της Τύνιδας

Αναπαράσταση σε μικρογραφία του καραβιού που έφυγε από τον Πειραιά
φορτωμένο με κομψοτεχνήματα που διακοσμούσαν την πόλη

Βρισκόμαστε την εποχή (86 π.Χ.) που ο Πειραιάς αντιμετωπίζει την ολοκληρωτική καταστροφή του από τον Σύλλα. Αν και αναφέρεται πως ο Πειραιάς καταστράφηκε εκ θεμελίων ως αντίποινα για την υποστήριξη των κατοίκων προς τον Πόντιο Αρχιστράτηγο Αρχέλαο, θα δούμε αναλυτικότερα ότι δεν ήταν μόνο αυτό. 

Η καταστροφή αυτή υπήρξε ουσιαστικά και το τέλος του Πειραιά. Ο Σύλλας όμως φρόντισε πριν, να φορτώσει στα πλοία του τα ωραιότερα κομψοτεχνήματα που διακοσμούσαν την πόλη. Πλοία πολλά φορτώθηκαν (!) όχι μόνο με προτομές, αγάλματα και διακοσμητικά κατοικιών, αλλά με ολόκληρα τμήματα οικιών ακόμα, αφού ψηφιδωτά πατωμάτων, κολώνες και αετώματα και ότι άλλο μπορούσε να διαλυθεί (ακόμα και καταπέλτες της άμυνας της πόλης) και να μεταφερθεί μπήκε σε Ρωμαϊκά πλοία. Η λεηλασία δεν έγινε όπως αναφέρεται μόνο για αντίποινα από τον Σύλλα αλλά και με σκοπό τον πλουτισμό όπως θα δούμε πιο κάτω! 

Στην Ρώμη πλήθος πλουσίων αγοραστών περίμεναν την άφιξη των καραβιών από τον Πειραιά που ήταν περιζήτητα, μεταξύ αυτών και ο Κικέρων! Πολλά από αυτά τα πλοία όμως δεν έφτασαν ποτέ εκεί. Ένα έγινε αργότερα γνωστό όταν τον Οκτώβριο του 1900 Έλληνες σφουγγαράδες εντόπισαν το ναυάγιο που έμεινε παγκοσμίως γνωστό ως το ναυάγιο των Αντικυθήρων. 

Όμως δεν ήταν αυτό το μοναδικό πλοίο, αλλά ένα από τα πολλά που δεν έφθασαν στην Ρώμη!

Ένα ακόμα πλοίο φεύγοντας από τον Πειραιά, πέφτει σε σφοδρή καταιγίδα η οποία το οδηγεί στις ακτές της Βόρειας Αφρικής. Εκεί μένει για αιώνες βυθισμένο, όταν πάλι Έλληνες αλιείς σφουγγαριών με επικεφαλής τον Γιώργο Σούρδο, τον Ιούνιο του 1907, κάνουν γνωστό το ναυάγιο που βρίσκεται έξω από τις ακτές της Τυνησίας. Έτσι η εύρεση αυτή γίνεται γνωστή ως ναυάγιο της Mahdia. Ο Γάλλος Αρχαιολόγος Alfred Merlin Διευθυντής Αρχαιοτήτων στο τότε Γαλλικό Προτεκτοράτο της Τυνησίας, φυσικά δεν αφήνει την ευκαιρία να πάει χαμένη και από το 1907 έως το 1913 ανασύρει ότι μπορεί από τον βυθό, καθώς το μεγάλο βάθος και τα ρεύματα τον εμποδίζουν να ανασύρει το σύνολο του φορτίου! Μαρμάρινα και χάλκινα γλυπτά, έπιπλα πολυτελείας, κιονόκρανα, Ερμαϊκές κεφαλές και ότι άλλο μπορεί να φανταστεί κάποιος ανασύρθηκαν και αποτελούν σήμερα ιδιοκτησία του Εθνικού Μουσείου Μπαρντό της Τυνησίας (Musee National du Bardo). 

Το καράβι αναχώρησε από τον Πειραιά, φορτωμένο ακόμα και με έπιπλα ιδιωτικών κατοικιών! (Φωτογραφία wikipedia)

Η ανακάλυψη αυτού του ναυαγίου σε βάθος 39 μέτρων (42 για μέτρων για άλλους) ακολουθείται από πλιάτσικο και λεηλασίες μέχρι που τελικά κινητοποιεί τις αρχές για την φύλαξή του. 

Οι έξι υποβρύχιες επιχειρήσεις (1907-1913) όπως αναφέραμε έγιναν με την βοήθεια του Γαλλικού Ναυτικού που στήριζε οικονομικά το εγχείρημα καθώς το βάθος είναι μεγάλο, τα ρεύματα ισχυρά και ο βυθός αμμώδης που δημιουργούσε ομίχλη για πολύ ώρα μετά από κάθε ανατάραξη. Κατά την διάρκεια της έρευνας σοβαρά ατυχήματα συνέβησαν που έκαναν τους δύτες αρνητικούς στη συμμετοχή, ενώ κλήθηκαν ακόμα και εφευρέτες να βρουν λύσεις σε άλυτα προβλήματα που δημιουργεί ο βυθός. Τα πρώτα ευρήματα που βγαίνουν είναι έπιπλα και δύο ερμαϊκές στήλες.

Το 1948 οι εξερευνήσεις ξαναρχίζουν με την βοήθεια του Ζακ Υβ Κουστώ. Αυτή την φορά η υποβρύχια τεχνολογία είναι προχωρημένη. Εξάγονται μεταξύ άλλων 40 στήλες, ενώ το όλο εγχείρημα γυρίζεται ταινία με τίτλο "Ημερολόγιο" που προβάλλεται στο Φεστιβάλ των Καννών!

Το 1993 νέα εκστρατεία από Γερμανούς αυτή την φορά. Στις 31 Ιουλίου 2000 γίνονται τα εγκαίνια της έκθεσης "Θησαυροί της Μεσογείου" από το Εθνικό Μουσείο του Μπαρντό, που στην ουσία είναι μια παρουσίαση της αρπαγής καλλιτεχνημάτων του Σύλλα από τον Πειραιά!

Διακόσμηση και βίλες φτιαγμένα με πλιάτσικο και λεηλασία:

Όλη η επιστημονική κοινότητα είναι βέβαιη ότι το πλοίο ήταν τόσο βαριά φορτωμένο που ήταν ανίκανο για πλεύση με αποτέλεσμα την βύθιση. Φυσικά όλα τα πλοία του Σύλλα άρπαξαν τα πάντα από έναν Πειραιά πλούσιο σε κομψοτεχνήματα, σπίτια, έπιπλα, γλυπτά, δημόσια και ιδιωτικά έργα τέχνης. Για να καταλάβουμε το μέγεθος της λεηλασίας να αναφέρουμε ότι μετά την καταστροφή Αθήνας και Πειραιά, η επίδειξη της λεηλασίας έγινε στην Ρώμη τέχνη, όπου η απόκτηση έργων γίνεται από τους πλούσιους Ρωμαίους ένα είδος κοινωνικής αναγνώρισης. Έτσι τα κλεμμένα τοποθετούνται μπροστά από τις οικίες τους ώστε να είναι διακριτά από όλους! Αυτό αποδεικνύεται και από τις επιστολές που αντάλλαξαν ο Αττικός με τον Κικέρωνα με θέμα τις βίλες τους !!!

Η μανία για απόκτηση όλων και περισσότερων αντικειμένων (όποια κι αν ήταν αυτά) οδηγούσε σε νέο πλιάτσικο τους κερδοσκόπους, αφού οι αγοραστές πλήρωναν όσο όσο για την διακόσμηση των κήπων τους και των εξοχικών τους κατοικιών!

Το εμπόριο έργων τέχνης μέσω πλιάτσικου γεννήθηκε από τον Σύλλα, κόστιζε ελάχιστα σε σχέση με την πληρωμή τεχνίτη να το κατασκευάσει και αποτελούσε χόμπι της Ρωμαϊκής Ελίτ.

Αναπαράσταση Ρωμαϊκού κήπου με προτομές, συντριβάνια και διακοσμητικά κήπου που βρέθηκαν στο ναυάγιο του πλοίου που έφυγε φορτωμένο από τον Πειραιά, μετά την λεηλασία από τον Σύλλα! (Φωτογραφία από Wikipedia)

Λεηλασία με επιβεβαίωση από τον ίδιο τον Πειραιά:

Η αναχώρηση του πλοίου από τον Πειραιά, επιβεβαιώθηκε αργότερα όταν το 1959 στην συμβολή των οδών Βασ. Γεωργίου Α΄ και Φίλωνος στον Πειραιά, βρέθηκαν τα χάλκινα αγάλματα προετοιμασμένα και θαμμένα όχι για να μεταφερθούν όπως μέχρι σήμερα λέγεται, αλλά για να προστατευθούν από την αρπαγή του Σύλλα! Οι αρχαίοι κάτοικοι του μεγάλου λιμένα, γνώριζαν την τάση των Ρωμαίων για αρπαγή και  τα έκρυψαν κατά την διάρκεια της μεγάλης πολιορκίας. Η περίπτωση του 1959 φυσικά είναι δυνατόν να μην είναι η μοναδική πράξη διάσωσης !

Βεβαιότητα για το λιμάνι αναχώρησης όχι όμως για το λιμάνι προορισμού:

Και αν η επιστημονική κοινότητα είναι βέβαιη ότι το πλοίο αναχώρησε από τον Πειραιά, ωστόσο υπάρχουν αμφισβητήσεις για τον προορισμό του που για κάποιους θεωρείται η Ρώμη, αλλά για άλλους η Καμπανία. Η αξία του φορτίου του υπολογίζεται σε 857.000 ρωμαϊκά νομίσματα εποχής, ενώ μια από τις εκδοχές είναι ότι το φορτίο ήταν ήδη πληρωμένο από πλούσιο Ρωμαίο, με σκοπό να μεταφερθεί στις βίλες του, με πρώτο προορισμό την επαρχία Μούρθια της Ισπανίας και η άλλη κάπου στην Βόρεια Αφρική!

Ένας όροφος Πειραιάς:

Οι θάλαμοι που παρουσιάζουν τα εκθέματα του ναυαγίου Mahdia φτάνουν τους έξι στον πρώτο όροφο του Μουσείου. Το κόστος διατήρησης των εκθεμάτων ήταν υψηλό για την Τυνησία. Για τον σκοπό αυτό το 1987 συνεργάστηκε με το Rheinisches Landesmuseum Bonn (Μουσείο Βόννης). 

Η συνεργασία αυτή περιελάμβανε αποκαταστάσεις των έργων από την διάβρωση της θάλασσας με αντάλλαγμα την επίδειξη των έργων στην Γερμανία, όπως πραγματικά έγινε δύο φορές το 1994 και 1995.Ένας από τους θαλάμους του Μουσείου, περιλαμβάνει τα εκθέματα που εξήγαγε ο Ζακ ΥΒ Κουστώ και που αφορά μέρη του ίδιου του πλοίου.

Το φορτίο του Ναυαγίου:

Μεγάλο μέρος του φορτίου ήταν από Μάρμαρο το οποίο διαβρώθηκε λόγω της παραμονής τους για χρόνια μέσα στο νερό. Πρόκειται για μάρμαρο Πεντέλης αλλά και Παριανό Μάρμαρο. Να καταγράψουμε ότι ο Σύλλας κατέκαυσε τον Πειραιά όταν δεν μπορούσε να κλέψει οτιδήποτε άλλο. 70 κίονες είχαν φορτωθεί μόνο σε ένα πλοίο! Κι αν σήμερα οι κίονες αυτοί είναι κομματιασμένοι οφείλεται στο μεγάλο βάρος τους και στην αδυναμία να ανασυρθούν από το μεγάλο βάθος! Ο Σύλλας τους είχε αρπάξει και φορτώσει ολόκληρους!

Γλυπτά που εκτιμάται από τον τρόπο κατασκευής τους ότι διακοσμούσαν ιερά και τοίχους ιδιωτικών κατοικιών. Ένα από αυτά είναι η προτομή της Αφροδίτης με παριανό μάρμαρο. 

Επίσης μπρούτζινα γλυπτά, όπως Ερμαϊκή στήλη και άλλα πολλά που δεν είναι δυνατόν να περιγραφούν εδώ καθώς όπως αναφέραμε, τα εκθέματα καλύπτουν έναν ολόκληρο όροφο Μουσείου.

Μετά την καταστροφή του Σύλλα η καταστροφή της αδιαφορίας:

Σήμερα το Μουσείο του Μπαρντό Τυνησίας αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα Μουσεία της Μεσογείου σε εκθέματα που κατά κύριο λόγο οφείλονται στο ναυάγιο της Mahdia. Στον Πειραιά φυσικά πλήρης άγνοια και αδιαφορία καλύπτει το κυρίαρχο αυτό γεγονός πλην ίσως των ειδικών αρχαιολόγων που ασχολούνται με το αντικείμενο αυτό. 

Παρακολουθήστε την ταινία του ZDF με τίτλο "Βυθισμένη Ιστορία"

Αφορά όλο το ιστορικό του ναυαγίου που βρέθηκε το 1907

Του Στέφανου Μίλεση

Πηγή:
Wikipedia

pireorama.blogspot.gr