| Η αναστήλωση κάτω από τον καυτό ήλιο του Αιγαίου είναι από τις πιο επίπονες εργασίες, που διαρκούν στο Δεσποτικό από το πρωί έως το απόγευμα. |
Φτάνοντας
με το καράβι στην Αντίπαρο, η πρώτη πινακίδα που αντικρίζεις διαφημίζει
το Δεσποτικό, το νησάκι με το αρχαϊκό ιερό. Μεσολαβούν δέκα χιλιόμετρα
μέχρι τον Αγιο Γεώργιο και πέντε ευρώ για να σε πάει (με επιστροφή)
απέναντι ο κεφάτος βαρκάρης με την πειρατική σημαία στο καλοφροντισμένο
σκαρί.
Οι
κατσίκες που βόσκουν έξω από τον αρχαιολογικό χώρο του ακατοίκητου
Δεσποτικού είναι η πρώτη εικόνα που αντικρίζουμε. Συνηθισμένες από το
ενδιαφέρον όσων φτάνουν για να κολυμπήσουν εκεί, δεν χολοσκάνε.
Έπειτα
από δεκάλεπτο περπάτημα το τοπίο μπροστά μας προβάλει μαγικό. Στον
περιφραγμένο χώρο όπου η έρευνα 19 χρόνων αποκάλυψε εκτεταμένο ιερό του
Απόλλωνα και τελετουργικό εστιατόριο, ένα μικρό εργοτάξιο μαρτυρά το
αναστηλωτικό έργο που γίνεται εδώ και μέρες στον χώρο. Το μάρμαρο που
φτάνει από τη Νάξο, με την κατάλληλη επεξεργασία συμπληρώνει τα κενά στο
αρχαίο υλικό, όπου χρειάζεται. Ο ανασκαφέας Γιάννος Κουράγιος εξηγεί
ότι θέλει να δώσει στον χώρο την τρίτη διάσταση, ενώ ο αρχιτέκτονας
Γουλιέλμος Ορεστίδης εξετάζει με προσοχή το θραύσμα που βρέθηκε στις
περυσινές ανασκαφές και ταυτίστηκε με σπόνδυλο του ναού. Στο νέο υλικό
κόπηκε και προσαρμόστηκε το αρχαίο κομμάτι, το οποίο ο μαρμαροτεχνίτης
πρέπει να λαξεύσει ώς την τελική προσαρμογή.
Δεν είναι εύκολο, εξηγεί ο αρχιτέκτονας. «Απαιτεί τρεις ημέρες δουλειάς από δύο άτομα», που πρέπει να δουλεύουν όπως οι γλύπτες στην αρχαιότητα.
Αυτές
τις ημέρες ο χώρος είναι γεμάτος από νέα παιδιά. Τριάντα φοιτητές από
Πανεπιστήμια της Αμερικής και της Ευρώπης, ξεκίνησαν με τον Γ. Κουράγιο
έρευνες, ενώ σε άλλα σημεία προχωράει η αναστήλωση που ενέκρινε πρόσφατα
το ΚΑΣ. Εχει ενδιαφέρον ότι για πρώτη φορά σε μελέτη αναστήλωσης
συμπεριλαμβάνεται και μελέτη σεισμικής απόκρισης των αρχαίων μνημείων. Η
χρήση του νέου υλικού σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει το 50%, σε άλλες
πάλι λιγότερο. Στην κιονοστοιχία του προστώου του ναού συμπληρώνεται ο
μαρμάρινος στυλοβάτης και τοποθετούνται πάνω σε αυτόν τρεις κίονες με
νέα κιονόκρανα και θριγκό που αποτελείται από τα επιστύλια, τις μετόπες,
τα τρίγλυφα και τα γείσα. Στην κιονοστοιχία του προστώου του
εστιατορίου συμπληρώνεται ο στυλοβάτης και αποκαθίστανται τέσσερις
κίονες, οι τρεις με αρχαία κιονόκρανα και επιστύλια. Για λόγους στατικής
επάρκειας και ο κοινός τοίχος των προστώων των δύο κτιρίων. Επίσης, ο
βόρειος τοίχος του ναού και οι προσόψεις των πέντε δωματίων, όλα
σύμφωνα με την πρόταση του αρχιτέκτονα Γ. Ορεστίδη σε συνεργασία με τους
πολιτικούς μηχανικούς Ε. Τουμπακάρη, Δ. Εγγλέζο, Β. Παπαβασιλείου. Η
αρχιτεκτονική τεκμηρίωση έγινε από την A. Ohnesorg και τους συνεργάτες
της Κ. Παπαγιάννη και M. Lamberzt.
Η
φετινή ανασκαφή ξεκίνησε την περασμένη Δευτέρα νωρίς το πρωί. Διαρκεί
καθημερινά ώς τις 3 το μεσημέρι, ενώ οι μαρμαροτεχνίτες συνεχίζουν
απτόητοι κάτω από τον καυτό ήλιο ώς το απόγευμα.
Στην
καθαρή έκταση όλα δείχνουν τακτοποιημένα. Τα αρχιτεκτονικά μέλη είναι
αριθμημένα σε σειρά, περιμένοντας να πάρουν τη θέση τους πάνω στο
μνημείο. Η δουλειά σε όλα τα μέτωπα προχωράει με ρυθμό που συχνά
διακόπτεται από απρόσκλητους επισκέπτες. Οι περισσότεροι έρχονται από το
εξωτερικό όπου έχει φτάσει η φήμη του Δεσποτικού. Γνωρίζουν για το
πλούσιο αρχαϊκό ιερό το οποίο έχτισαν οι κάτοικοι της αρχαίας Πάρου,
θέλοντας να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο Αιγαίο. Η ακμή του
χρονολογείται στον 6ο αι. π.Χ. ενώ τα πρωιμότερα ίχνη λατρείας ανάγονται
στη γεωμετρική εποχή. Τα ευρήματα που μας δείχνει ο ανασκαφέας
μαρτυρούν τον Απόλλωνα ως αγαπημένη θεότητα αλλά και τη θεά Εστία με το
επίθετο «Ισθμία». Η επιγραφή με το όνομά της (4ος αι. π.Χ.) μπροστά στον
στυλοβάτη του ναού είναι αντίγραφο. Ομως το πρωτότυπο που έτσι κι
αλλιώς φυλάσσεται στο μουσείο θα ταξιδέψει σύντομα για τη Μόσχα,
προκειμένου να εκτεθεί στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του έτους Ελλάδα –
Ρωσία.
Για
τους Έλληνες το Δεσποτικό είναι το «νησί των Κούρων». Από το 1997 που
ξεκίνησαν οι έρευνες έχουν έρθει στο φως εκτός από τα 15 κτίρια, 65
θραύσματα, κεφαλές, κορμοί και άκρα Κούρων, 25 βάσεις, 33 ενεπίγραφα
θραύσματα σκύφων και κυλίκων με το όνομα των Απόλλωνα κ.ά.
Αγώνας για το... Αιγαίο
Το
πλούσιο ιερό που είχαν ιδρύσει οι Πάριοι, προστατευόμενο με περίβολο
τέμενος στο οποίο δέσποζε μαρμάρινος πρόστυλος ναός και δίπλα
λειτουργούσε τελετουργικό εστιατόριο και βωμός, ήταν κέντρο λατρείας του
Απόλλωνα. «Η Πάρος και η Νάξος προσπαθούσαν στα αρχαϊκά χρόνια να κυριαρχήσουν στο Αιγαίο για πολιτικούς λόγους»,
εξηγεί ο Γ. Κουράγιος, κάτι όμως που έχασαν μετά την κυριαρχία της
Αθήνας στην περιοχή και την ανάπτυξη της Δήλου. Το ιερό του Δεσποτικού
ήταν μεγαλύτερο απ’ ό,τι εκτιμούσαν αρχικά οι αρχαιολόγοι. «Το μεγαλύτερο μετά απ’ αυτό της Δήλου», υποστηρίζει ο ανασκαφέας ο οποίος αποδίδει την απουσία επιγραφών, στο μένος των Αθηναίων να το εξαφανίσουν.
Στο
ακατοίκητο Δεσποτικό οι επισκέπτες πληθαίνουν διαρκώς. Η Ναταλία Βελλή,
η νεαρή βοηθός αρχαιολόγος τρέχει να εξηγήσει ότι δεν είναι επισκέψιμη η
ανασκαφή. Οι τουρίστες ξετρελαίνονται βλέποντας τους τεχνίτες να
λαξεύουν τα βαριά μάρμαρα, τους φοιτητές με τις σπάτουλες και τα πινέλα
να αναζητούν ίχνη από το παρελθόν. Τους φαίνεται ακατανόητο που
απαγορεύεται η είσοδος, ενώ θα μπορούσε να υπάρχει ένα συμβολικό
εισιτήριο. Η δική μας συντροφιά μετρά τα διαφυγόντα κέρδη. Όσα θα
μπορούσαν να κερδίζουν ανάλογοι χώροι στην Ελλάδα όσο ανασκάπτονται, αν
οργανωθούν σωστά. Οι αρχαιολόγοι στέκονται στους χορηγούς. Το Ίδρυμα Α.
Γ. Λεβέντη καθώς και ο Θανάσης και η Μαρίνα Μαρτίνου βοηθούν για τα
αναστηλωτικά έργα εδώ, ενώ με βοήθεια ιδιωτών διεξάγονται χρόνια οι
ανασκαφές. «Τίποτα δεν θα είχε γίνει χωρίς αυτούς», επισημαίνουν.
Στην επιστροφή, στην Αντίπαρο, η πινακίδα στο λιμάνι, μοιάζει να μας κοροϊδεύει: «Δεσποτικό».
Ένας αρχαιολογικός προορισμός που δεν μπορεί να θαυμάσεις. Εκτός κι αν πας απρόσκλητος.
Γ. Συκκά
Πηγή:
kathimerini.gr
