ΗΝΙΟΧΟΣ: ΕΝΑ «ΖΩΝΤΑΝΟ» ΑΓΑΛΜΑ

«….Νουν γαρ και φρόνησιν αυτήν μεν καθ’ αυτήν ούτε τις πλάστης, ούτε τις γραφεύς εικάσαι δυνατός έσται. Αθέατοι γαρ των τοιούτων και ανιστόρητοι παντελώς πάντες. Το δε εν ω τούτο γιγνόμενον εστιν ουχ υπονοούντες, αλλ’ ειδότες, επ’ αυτό καταφεύγομεν, ανθρώπινον σώμα ως αγγείον φρονήσεως και λόγου θεώ προσάπτοντες, ενδεία και απορία παραδείγματος τω φανερώ 
τε και εικαστώ το ανείκαστον και αφανές ενδείκνυσθαι ζητούντες, συμβόλου δυνάμει χρώμενοι….»

«….Πράγματι, τον νουν και την φρόνησιν αυτήν καθ’ αυτήν, δεν είναι ικανός να απεικονίσει κανένας, ούτε αγαλματοποιός, ούτε ζωγράφος. Διότι τέτοιες δυνάμεις είναι αόρατες και παντελώς άγνωστες σε όλους. Έτσι, καταφεύγουμε στο ανθρώπινον σώμα, στο οποίον οτιδήποτε αποδίδουμε δεν υπονοείται απλώς, αλλά και αναγνωρίζεται και επειδή το θεωρούμε ως σκεύος φρονήσεως και λόγου, το συνδέουμε με τον θεό, λόγω ελλείψεως και απουσίας άλλου παραδείγματος αυτών, επιζητώντας να δείξουμε με το φανερόν και απεικονιζόμενον, το αφανές και ανεικονικό, χρησιμοποιώντας το ανθρώπινον σώμα σαν σύμβολον δυνάμεων….» 

(Δίων Χρυσόστομος: Περί Βασιλείας, Α’ 1, 12)

Με τον αρχαιότατον όρον «άγαλμα», νοείται το γλυπτόν έργον τέχνης, στην θέα του οποίου η ψυχή του θεατή αγάλλεται, δηλαδή γεμίζει από ενθουσιασμό και χαρά. Αυτήν την αγαλλίασιν προσέφερε και προσφέρει ακόμη η θέασις των Αρχαίων Ελληνικών αγαλμάτων. Αποκαθίσταται δηλαδή μεταξύ του συντονισμένου θεατή και των αφανών και ανεικονικών δυνάμεων, οι οποίες συμβολίζονται μέσα από τα αγάλματα, μία μυστηριακή σχέσις λήψεως υποσυνειδήτων πληροφοριών και μηνυμάτων. Διά τον λόγον αυτόν την δημιουργία των αγαλμάτων των θεών και των αφιερωμένων εις τους θεούς, ανελάμβαναν γλύπτες, οι οποίοι κατείχαν την μύησιν στους συμβολισμούς και πολλές φορές την δημιουργία τέτοιων αγαλμάτων επόπτευαν ιερείς.

Το συγκρότημα των τεσσάρων αλόγων και ο Ηνίοχος

Ένα τέτοιο γλυπτόν δημιούργημα είναι και το χάλκινον άγαλμα τουΗνιόχου των Δελφών! Στην αρχικήν του σύνθεσιν παρίστανε ένα τέθριππον άρμα με τον Ηνίοχόν του, και αφιερώθηκε ως ανάθημα στοΙερόν του Απόλλωνος στουςΔελφούς από τον τύραννον της Γέλας  Πολύζαλον του Δεινομένους, ύστερα από την νίκην του στην αρματοδρομία, στους αγώνες των Πυθίων, το – 478. Ως δημιουργός του, χωρίς όμως αυτό να είναι εξακριβωμένον, φέρεται ο χαλκοπλάστης Πυθαγόρας ο Σάμιος, ο οποίος τότε ζούσε εξόριστος στο Ρήγιο της Καλαβρίας και τα έργα του ήταν θαυμαστά διά την συμμετρίαν και την ακριβή απόδοσιν των λεπτομερειών τους.

Το – 373, την περιοχήν των Δελφών συνετάραξε ένας ισχυρός σεισμός, ο οποίος μαζί με τις άλλες καταστροφές στο Ιερόν, τις οποίες προξένησε, κατεκρήμνισε και το ανάθημα της συνθέσεως του Ηνιόχου. Οι ιερείς του Δελφικού Ιερού, έθαψαν το κατεστραμμένον άγαλμα σε μία κρύπτη μεταξύ του χώρου του Ναού του Απόλλωνοςκαι του θεάτρου, απ’ όπου το ανέσυραν οι αρχαιολόγοι το 1896.

Εκ των υστέρων καταλαβαίνει κανείς και δεν μπορεί να μην θαυμάσει την θεϊκήν πρόνοιαν  στην πράξιν των ιερέων του Μαντείου, οι οποίοι με την ταφήν του αναθήματος, έδωσαν την δυνατότητα στον σημερινόν κόσμον, να μαγεύεται και να αγάλλεται στην θέαν του ωραιότερου ίσως αγάλματος, το οποίον διεσώθη μέχρι σήμερον. Και τούτο διότι η καταστροφική μανία των υπανθρώπων, η οποία εξεδηλώθη αργότερα ως λαίλαψ εναντίον κάθε τι Ελληνικού, το οποίον μπορούσε να μιλήσει στην ψυχήν των ανθρώπων, σίγουρα δεν θα άφηνε απείραχτον έναν τέτοιον θησαυρόν!

Η ψιλόλιγνη μορφή του νεαρού Ηνιόχου, έχει ύψος1,80 μέτρων και φοράει το πτυχωτό μακρύ φόρεμα των ηνιόχων, δεμένο με πλατιά ζώνη επάνω από την μέσην και γύρω από τις μασχάλες με δύο τιράντες διασταυρούμενες χιαστί στην πλάτην, διά να μην το ανεμίζει η αντίστασις του αέρα κατά την διάρκειαν της αρματοδρομίας. Στο δεξί του χέρι, το οποίον έχει διασωθεί, κρατάει τα ηνία των αλόγων με ηρεμία και σιγουριά και πατά γερά με τα γυμνά του πόδια στο δάπεδον του άρματος.

Στον κορμόν του αγάλματος είναι εμφανής μία«ασυμμετρία», ως προς την αναλογία του επάνω τμήματος του σώματός του με το κάτω τμήμα του. Δηλαδή το άγαλμα από την μέση και κάτω είναι δυσανάλογα υψηλότερον από εκείνο, το οποίον θα αντιστοιχούσε στην σωματικήν διάπλασίν του από την μέση και επάνω.

Όμως αυτή η «ασυμμετρία» αποτελεί τμήμα του συμβολισμού, τον οποίον ο δημιουργός του σκόπιμα μεταχειρίστηκε διά να περάσει στους θεατές μυστηριακές υποσυνείδητες γνώσεις. Έκανε δηλαδή το αθέατον, λόγω του άρματος, μέρος του σώματος του Ηνιόχου υψηλότερον από το κανονικόν, διά να έχει ο Ηνίοχος το κεφάλι του, υψηλότερα από το μέγιστο ύψος της κεφαλής των αλόγων, όταν εκείνα ανορθώνουν τον λαιμόν τους κατά τον καλπασμόν και έτσι να έχει πάντοτε τον πλήρη οπτικόν έλεγχον του χώρου!

   

Στο κεφάλι του Ηνιόχου, το οποίον κατά κοινήν ομολογίαν αγγίζει την τελειότητα διά την κανονικότητα, την συμμετρίαν και την έκφρασίν του, οι βόστρυχοι των μαλλιών του είναι δεμένοι με ασημένια μαιανδρική ταινία, έμβλημα των μυημένων στα μυστήρια τωνΚαβείρων.

Όλη όμως η μοναδική αίσθηση της «ζωντάνιας» του Ηνιόχου κρύβεται στο θαύμα του βλέμματός του!

Οι βολβοί των ματιών του, κατασκευασμένοι από λευκό σμάλτο και οι ίριδες από ημιπολύτιμους λίθους καστανού χρώματος, είναι τόσον τέλεια συναρμοσμένα, ώστε όχι μόνον να δίνουν την αίσθησιν αληθινών οφθαλμών, αλλά και να προσδίδουν στο βλέμμα του μίαν υπερκόσμιαν αίσθησιν, η οποία μαγνητίζει εκείνον ο οποίος θα διασταυρώσει το δικό του βλέμμα με το βλέμμα του Ηνιόχου!

Και εδώ, στο «ζωντανό» αυτό βλέμμα του Ηνιόχου, κρύβεται η μυστηριακή δόνησις, την οποίαν το άγαλμα μεταδίδει στον εκστατικόν θεατήν! Μέσα από αυτό το βλέμμα πηγάζουν δυνάμεις περίεργες από ανώτερα κοσμικά πεδία, οι οποίες μπορούν να μεταδώσουν πληροφορίες υψίστης σημασίας στο υποσυνείδητον της ψυχής του θεατή, ο οποίος θεάται το άγαλμα συντονιζόμενος με την πηγήν αυτής της εκπομής! Και η πηγή αυτή δεν είναι άλλη από την Δελφική Ιδέα του Μέτρου του Κάλλους και τηςΑυτογνωσίας, η οποία έχει μετουσιωθεί μέσα στην μορφήν του Ηνιόχου!

Εκείνος ο οποίος θα σταθεί απέναντι από το άγαλμα αυτό, ατενίζοντάς το στα μάτια διά μεγάλο χρονικόν διάστημα, θα αισθανθεί ότι «χάνεται» από τον συγκεκριμένον χωροχρόνον και ότι ατενίζει το ίδιον το κριτικόν αλλά και γεμάτο συναισθήματαΑπολλώνιον βλέμμα!

Στο πεδίον αντιλήψεως του συντονισμένου θεατή καταγράφονται και πολλές άλλες εντυπώσεις από αυτήν την θέασιν. Μία εξ αυτών ίσως είναι η εντύπωσις, ότι το άγαλμα αυτό συμβολίζει τον Ηνίοχον της Ψυχής, τον Νούν, ο οποίος κυριαρχεί στο άρμα του ισορροπημένου ανθρώπου. Υπερβολικά υψηλός ο Ηνίοχος Νούς, διά να έχει τον πλήρη έλεγχον και την εποπτείαν  του άρματος (ανθρώπου), αλλά και του περιβάλλοντος χώρου (συνθηκών ζωής), χαλιναγωγεί τα ατίθασα αλλά δυναμικά άλογά του(χαμηλότερα και φθαρτά μέρη της Ψυχής).

Επίσης ίσως μπορεί να καταγραφεί ως εντύπωσις, η αίσθησις ότι ο Ηνίοχος μπορεί να συμβολίζει το Πέμπτον και κυρίαρχον στοιχείον της Ψυχής (την Πεμπτουσία αυτής)στο ανθρώπινον άρμα, το συρρόμενον από τα τέσσερα άλογα ή τέσσερα άλλα φθαρτά φυσικά στοιχεία.

Εκείνον όμως το οποίον μεταφυσικά είναι δυνατόν να επιβεβαιώσει ακόμη περισσότερον αυτούς τους συμβολισμούς, είναι το γεγονός, ότι από το σύμπλεγμα του αγάλματος τουΗνιόχου, το μέρος το οποίον διεσώθη σχεδόν ανέπαφον και το ίδιο εκφραστικόν, είναι μόνον ο Ηνίοχος, ο Νους, η Πεμπτουσία, ενώ τα άλλα μέρη του συμπλέγματος, τα άλογα και το άρμα, δηλαδή το σώμα και τα φθαρτά ψυχικά μέρη, ή τα τέσσερα άλλα στοιχεία, έχουν καταστραφεί και χαθεί!

Έτσι όμως δεν συμβαίνει και στην κατά τους Φιλοσόφους μας Ελληνικήν κοσμοθέασιν;! Μόνον ο καθαρός Νους δεν διασώζεται, αφού και το σώμα, αλλά και τα άλογα και φθαρτά τμήματα της ψυχής, τελικά διαλύονται στο τελικό στάδιο της εξελικτικής ανόδου μας;! Κι εδώ ο Ηνίοχος δεν παρουσιάζεται σήμερα ενώπιόν μας ως ο μόνος νικητής, μετά τον τελικόν Δελφικόν Αγώνα;!

Είναι λοιπόν ο Ηνίοχος των Δελφών ένα «ζωντανό» άγαλμα, μία περικαλλής σύλληψη και εικόνα ανωτέρων κοσμικών προτύπων, στο βλέμμα και στην μορφή της οποίας συναντάται ο θείος με τον ανθρώπινον κόσμον!

Δείτε επίσης:

"Ὁ Ἡνίοχος τῶν Δελφῶν…"

Πηγή:

visaltis.net