Η Βένδις ήταν
η Θρακική Άρτεμις η
λατρευομένη με το όνομα αυτό στον Πειραιά. Στον Πειραιά υπήρχε επίσης και
το Βενδίδειον, ο ναός
δηλαδή της Βενδίδος Αρτέμιδος.
Ανάμεσα στους πολλούς κατοίκους με διαφορετική προέλευση που ζούσαν στον
Πειραιά ήταν και οι Θρακιώτες. Κάθε κάτοικος ανάλογα με την καταγωγή του,
έφερνε στη νέα πόλη της εγκατάστασής του, τον Πειραιά, όχι μόνο τα ήθη και τα
έθιμα της ιδιαίτερης πατρίδας του, αλλά και τους θεούς της λατρείας
του.
Γράφει ο Ιάκωβος
Δραγάτσης ότι κάποτε ο Πειραιάς ήταν πραγματική μεγαλούπολη στην
αρχαία εποχή του, πόλη όπου ζούσαν μέχρι Φοίνικες, αλλά και Πέρσες, που είχαν
φέρει την λατρεία του Ήλιου του Μίθρα. Εδώ έβρισκες και Αντιοχείς και Σύρους
και ανθρώπους από όπου μπορούσες να φανταστείς!
Κάθε πλοίο που εισερχόταν στο μεγάλο εμπορικό του
λιμάνι αποτελείτο από δεκάδες διαφορετικές εθνότητες, που είτε έμεναν στον
Πειραιά, είτε διέρχονταν από αυτόν, ένοιωθαν την ανάγκη να υπάρχει κάποιο ιερό
της δικής τους λατρείας. Ο Πειραιάς είχε εποίκους από παντού αποκομίζοντας και
τα δικά τους θρησκευτικά καθεστώτα.
Το πειραιώτικο ανάγλυφο που βρέθηκε να εκτίθεται στο Μουσείο της Κοπεγχάγης. Φέρει την επιγραφή "Artemis Bendis, Harbor of Piraeus".
Έτσι, λοιπόν, και οι αρχαίοι Θρακιώτες, που
εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά, έφτιαξαν προς τιμήν της δικής τους Αρτέμιδος ιερό,
το καλούμενο «Βενδίδειον», στο
οποίο τελούσαν εορταστικές εκδηλώσεις, τα «Βενδίδεια», κάθε 19η του μηνός Θαργηλιώνος, ημερομηνία
που σήμερα προσδιορίζεται περίπου γύρω στις αρχές Ιουνίου.
Τα Βενδίδεια περιελάμβαναν πομπές και λαμπαδηφορίες.
Οι περισσότερες εορτές άλλωστε εκείνα τα χρόνια λάμβαναν χώρα μεταξύ ανοίξεως
και φθινοπώρου, ώστε να εξασφαλίζουν την μεγαλύτερη συμμετοχή κόσμου, λόγω
ευμενών καιρικών συνθηκών. Το ιερό της Βένδιδος Αρτέμιδος ήταν διαφορετικό από εκείνο της Μουνιχίας Αρτέμιδος, η οποία ήταν
προστάτιδα θεά των Μινυών, των πρώτων που εποίκισαν την πόλη του Πειραιά,
κατασκευάζοντας την δική τους Ακρόπολη στον σημερινό λόφο της Καστέλλας, που
τότε, για τον λόγο αυτό εκαλείτο λόφος Μουνιχίας, με το μικρό όρμο του ακριβώς
από κάτω να καλείται όρμος της Μουνιχίας (σημερινό Μικρολίμανο).
Αντίγραφο της Μουνιχίας Αρτέμιδος που κοσμεί σήμερα τον προαύλιο χώρο του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος. Το ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος ήταν διαφορετικό από εκείνο της Βενδίδος Αρτέμιδος (Φωτογραφία από περιοδικό "ΑΕΛΛΩ")
Το ιερό της Βένδιδος
Αρτέμιδος, προσδιορίσθηκε ότι βρισκόταν κάπου κοντά στο Θέατρο Τσόχα της
Καστέλλας, γι’ αυτό και εκεί τα παλαιότερα χρόνια υπήρχε δρόμος που εκαλείτο οδός Βενδιδείου - τις
περισσότερες φορές ήταν γραμμένη η συγκεκριμένη οδός λανθασμένα, την συναντούμε
κάθε φορά και διαφορετικά, όπως Βανεδίου (σε χάρτη του 1896). Κατά τον Ιάκωβο Δραγάτση ο προσδιορισμός
του Βενδιδείου στην Καστέλλα είναι λανθασμένος και θα πρέπει, κατά την δική του
άποψη, να προσδιορισθεί πέριξ του Ζαννείου Νοσοκομείου. Την άποψή του αυτή,
ενίσχυε η εύρεση ενός αναγλύφου που αναπαριστούσε την Άρτεμη Βένδιδα και το
οποίο, για κάποιον λόγο, που ουδείς γνωρίζει… εξαφανίσθηκε και βρέθηκε μετά από
χρόνια να κοσμεί το… Μουσείο της Κοπεγχάγης!
Σήμερα οι Δανοί έχουν δημιουργήσει ειδική ιστοσελίδα
στο διαδίκτυο που παρέχει θέαση τριών διαστάσεων (3D), ώστε οι
διαδικτυακοί επισκέπτες να επιτυγχάνουν ψηφιακή περιήγηση στο πειραιώτικο
ανάγλυφο, το οποίο όπως προαναφέραμε βρίσκεται στην Δανία. Και σε παλαιότερα
άρθρα μου, έχω αναφέρει και για άλλα σπουδαία πειραϊκά ευρήματα που κοσμούν
προθήκες μουσείων στο εξωτερικό.
Αγάλματα της θεάς Αθηνάς και της Αρτέμδος,
ευρεθέντα στις 18.7.1959 στον Πειραιά.
ευρεθέντα στις 18.7.1959 στον Πειραιά.
Στην Πολιτεία του
Πλάτωνος αναφέρεται ότι όταν ο Σωκράτης κατέβηκε στον Πειραιά μετά του
Γλαύκωνος του Αρίστωνος, για να προσευχηθεί στην θεά Μουνιχία Αρτέμιδα, έγραψε
ότι η πομπή που παρακολούθησε ήταν ωραία, χωρίς όμως να υστερεί (να είναι
κατώτερη) και η πομπή που έκαναν για την δική τους Άρτεμη οι Θρακιώτες. Από
αυτό διαφαίνεται ότι ήταν γνωστή η λατρεία της Βένδιδος Αρτέμιδος όχι μόνον
στους Πειραιώτες, που συμμετείχαν, αλλά και στους Αθηναίους, που κατέβαιναν να
παρακολουθήσουν, όπως έκανε ο Σωκράτης και ο Γλαύκων.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημάνουμε για μια φορά
ακόμη ότι οι ονοματοθεσίες, οι ονομασίες δηλαδή των οδών, δεν αποτελούσαν
τυχαίο γεγονός στον Πειραιά, αλλά σηματοδοτούσαν μια άποψη για την θέση ιερών
και μνημείων της αρχαιότητος, σηματοδοτούσαν γεγονότα και ιστορικά συμβάντα της
πόλεως, σηματοδοτούσαν την θέση που γεννήθηκαν ή έζησαν σπουδαία πρόσωπα.
Δυστυχώς από μια εποχή και ύστερα οι δρόμοι άρχισαν να μετονομάζονται,
λαμβάνοντας ονομασίες άσχετες με την πόλη. Έτσι η οδός Βενδιδείου μετονομάστηκε σε οδό… Κλεμανσώ, ονομασία που διατηρεί μέχρι και σήμερα. Στην ίδια
περιοχή οι «ευχαριστίες» των εγχωρίων πολιτικών προς τους ξένους δεν σταμάτησαν,
αλλά και οι γύρω δρόμοι μετονομάσθηκαν σε οδούς… Λόυδ Τζώρτζ και Ουίλσονος, όπως
συνέβη άλλωστε και σε πολλές άλλες περιοχές και δρόμους της πόλεως.
Πέραν όμως αυτών, μου προκαλεί ιδιαιτέρα θλίψη, όταν κατά
την διάρκεια των ερευνών μου βλέπω πως ακόμα και φωτογραφίες των ελληνικών
αρχαιοτήτων, φέρουν κοστολόγιο και μάλιστα ιδιαιτέρως υψηλό. Η πνευματική
κληρονομιά των προγόνων μας βρίσκεται διασκορπισμένη στα πιο απίθανα μέρη του
κόσμου. Κληρονομιά την οποία και μόνον για να δεις σε φωτογραφία θα πρέπει να
πληρώσεις! Οι αρχαιοελληνικοί θησαυροί αποτελούν, όπως αρέσκονται να λένε,
παγκόσμια κληρονομιά, κατά συνέπειαν κάθε αρχαίο ελληνικό έργο τέχνης,
δικαιολογείται να ανήκει ή να εκτίθεται οπουδήποτε στον κόσμο, χωρίς στον
δημιουργό του (στην Ελλάδα) να καταβάλλεται αντίτιμο γι’ αυτό.
Αντίθετα το αντίτιμο για την πώληση ή και για την
χρήση ακόμα φωτογραφιών, έργων παγκόσμιας κληρονομιάς δικαιολογείται!
Επιβάλλεται δε από τους ξένους, ακόμα και στις φωτογραφίες έργων, που δεν θα
έπρεπε να βρίσκονται καν στα Μουσεία τους! Αίσχος!
Γράφει ο κ. Στέφανος Μίλεσης
πρόεδρος
Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς,
συγγραφέας - ερευνητής πειραϊκής ιστορίας.
Πηγή:
