Πρώτη και σημαντικότατη θέαινα αυτής λοιπόν της κατηγορίας θεοτήτων ήταν η Αλήθεια (Αλάθεια). Η ιδεατή προσωποποίηση της αλήθειας και προστάτιδα της έννοιας αυτής, η οποία σημαίνει την πραγματικότητα, την υπαρκτότητα, την αυθεντικότητα, με αντίθετή της τη μη αλήθεια που δεν αντανακλά την πραγματικότητα κι όχι το ψεύδος που δεν αντανακλά βέβαια την πραγματικότητα, αλλά παράγει και νέα στρεβλή πραγματικότητα. Τα περισσότερα λεξικά ετυμολογούν τον όρο από το «α» στερητικό και το λήθη (λησμονιά), ενώ το λεξικό των Liddell & Scott (LS) τον ετυμολογεί από το λήθω / λανθάνω (διαφεύγω την προσοχή).
Οι φιλόσοφοι, αρχαίοι και νεότεροι, ασχολήθηκαν με την προσέγγιση και την κατανόηση της αλήθειας. Ο Πλάτωνας, στην προσπάθειά του να δείξει το πόσο δύσκολο είναι να συλλάβει ο άνθρωπος την αλήθεια, χρησιμοποίησε τη γνωστή σε όλους αλληγορία του σπηλαίου στο Ζ΄ βιβλίο της «Πολιτείας» του. Σύμφωνα λοιπόν με το μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο, οι άνθρωποι προσπαθούν να τη συλλάβουν, χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις τους, αλλά στην πραγματικότητα εξαπατώνται από αυτές. Τους παρουσιάζει αλυσοδεμένους μέσα σε μια σπηλιά, από όπου δεν μπορούν να βγουν ή να κοιτάξουν πίσω τους που καίει μια φωτιά και μπροστά από αυτή περνούν διάφορα αντικείμενα, των οποίων τις σκιές βλέπουν οι άνθρωποι, καθώς αυτές φαίνονται πάνω στον τοίχο της σπηλιάς, που είναι παραμορφωμένες κι από τον κυματισμό της φωτιάς και το ανάγλυφο των τοιχωμάτων. Οι άνθρωποι εμπιστευόμενοι τελικά την εικόνα που τους προσφέρει η όρασή τους η περιορισμένη (την οποία όμως συνηθίζουν), πιστεύουν ότι οι σκιές είναι η αλήθεια. Αν κάποιος από αυτούς δραπετεύσει και βγει στο φως του ήλιου και δεν έχει ανοικτό πνεύμα, φιλοσοφικό, τυφλώνεται και επιστρέφει στη σιγουριά της απάτης, της πλάνης του. Ο φιλόσοφος όμως είναι εκείνος που μπορεί να δει το φως της αλήθειας και αν και γνωρίζει ότι δε θα γίνει πιστευτός από τους άλλους, ότι θα κατηγορηθεί και θα χλευαστεί, νιώθει το χρέος να επιστρέψει και να μεταδώσει τη γνώση και την αλήθεια στους συνανθρώπους του.
Η θεά Αλήθεια των αρχαίων Ελλήνων ήταν, σύμφωνα με τον ποιητή Πίνδαρο, κόρη του Δία και αρχή μεγάλης αρετής. Ο ιστορικός και βιογράφος Πλούταρχος την αναφέρει ως τροφό του Απόλλωνα (σύνδεση του θεού του φωτός και της μαντικής με την έννοια), μαζί με την Κορυθάλεια, που πρέπει να είναι η ίδια του η αδερφή, Άρτεμις, αφού συνδέεται με την προσωνυμία της θεάς στη Σπάρτη ως προστάτιδας της γονιμότητας και των νηπίων. Το όνομα Κορυθάλεια ή Κορυθαλία προέρχεται από την κορυθάλη ή κορυθάλεια ή κορυθαλία ή κορυθαλλία (εκ του "κόρυς" που σήμαινε "περικεφαλαία", "κράνος"), δηλαδή το κλαδί ελιάς ή δάφνης το οποίο διακοσμούσαν με κορδέλες, ταινίες ή το στεφάνι που ήταν στολισμένο με λουλούδια και το κρεμούσαν στις εξώπορτες ως σύμβολο της ευφορίας, της γονιμότητας και της ζωής κατά τις εφηβικές γιορτές και τους γάμους, κάτι ανάλογο με το σημερινό "Μάη". Κάτι αντίστοιχο ήταν και η ειρεσιώνη (από το "εἴριον" που σημαίνει "μαλλί"), δηλαδή το κλαδί ελιάς ή δάφνης που είχε τυλιγμένες γύρω του μάλλινες κορδέλες λευκού και πορφυρού χρώματος και από το οποίο κρέμονταν φρούτα, αφιερωμένο στον Απόλλωνα, που το κρατούσαν αγόρια καθώς τραγουδούσαν στις γιορτές των Πυανοψίων και των Θαργηλίων, το πρόσφεραν στον Ήλιο και στις Ώρες και στη συνέχεια το κρεμούσαν στις εξώπορτες. Προς τιμήν λοιπόν της θεάς Αρτέμιδος Κορυθαλίας χόρευαν γυναίκες που ονομάζονταν Κορυθαλίστριες. Από τη Σπάρτη μεταφέρθηκε το όνομα της θεάς και ο χορός στην Κάτω Ιταλία, όπου λατρευόταν από τους Δωριείς με οργιαστικούς χορούς γυναικών που φορούσαν ξύλινα προσωπεία, το κλασικό όργανο της υποκριτικής, αλλά και της υποκρισίας..
Το σπήλαιο του Πλάτωνα και η Αλήθεια
Οι φιλόσοφοι, αρχαίοι και νεότεροι, ασχολήθηκαν με την προσέγγιση και την κατανόηση της αλήθειας. Ο Πλάτωνας, στην προσπάθειά του να δείξει το πόσο δύσκολο είναι να συλλάβει ο άνθρωπος την αλήθεια, χρησιμοποίησε τη γνωστή σε όλους αλληγορία του σπηλαίου στο Ζ΄ βιβλίο της "Πολιτείας" του. Σύμφωνα λοιπόν με το μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο, οι άνθρωποι προσπαθούν να τη συλλάβουν, χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις τους, αλλά στην πραγματικότητα εξαπατώνται από αυτές. Τους παρουσιάζει αλυσοδεμένους μέσα σε μια σπηλιά, από όπου δεν μπορούν να βγουν ή να κοιτάξουν πίσω τους που καίει μια φωτιά και μπροστά από αυτή περνούν διάφορα αντικείμενα, των οποίων τις σκιές βλέπουν οι άνθρωποι, καθώς αυτές φαίνονται πάνω στον τοίχο της σπηλιάς, που είναι παραμορφωμένες κι από τον κυματισμό της φωτιάς και το ανάγλυφο των τοιχωμάτων. Οι άνθρωποι εμπιστευόμενοι τελικά την εικόνα που τους προσφέρει η όρασή τους η περιορισμένη (την οποία όμως συνηθίζουν), πιστεύουν ότι οι σκιές είναι η αλήθεια. Αν κάποιος από αυτούς δραπετεύσει και βγει στο φως του ήλιου και δεν έχει ανοικτό πνεύμα, φιλοσοφικό, τυφλώνεται και επιστρέφει στη σιγουριά της απάτης, της πλάνης του. Ο φιλόσοφος όμως είναι εκείνος που μπορεί να δει το φως της αλήθειας και αν και γνωρίζει ότι δε θα γίνει πιστευτός από τους άλλους, ότι θα κατηγορηθεί και θα χλευαστεί, νιώθει το χρέος να επιστρέψει και να μεταδώσει τη γνώση και την αλήθεια στους συνανθρώπους του.
.Ο ποιητής Βακχυλίδης θεωρούσε ότι η Αλήθεια καταγόταν από την πόλη των θεών και ήταν η μόνη που ζούσε μαζί τους, ενώ ο σοφιστής Φιλόστρατος ο Πρεσβύτερος στις "Εικόνες" του αναφέρει ότι η Αλήθεια φορούσε λευκό ένδυμα και περιφερόταν λευχειμονοῦσα στον ιερό χώρο του Αμφιαράειου στον Ωρωπό. Οι Λατίνοι την αποκαλούσαν Veritas και τη θεωρούσαν κόρη του Saturnus (Κρόνου) ή του Tempus (Χρόνου). Ο Οράτιος την ονόμαζε "nuda Veritas", γυμνή Αλήθεια (έκφραση που έχει μείνει από τότε), γιατί την παρίσταναν χωρίς πλούσια ενδύματα ή κοσμήματα και άλλα στολίδια, όπως άλλες θεές. Επιπλέον, σε πολλούς πίνακες η Αλήθεια εικονίζεται γυμνή, κρατώντας ένα φωτεινό καθρέφτη (φως της αλήθειας), με τον οποίο ξεσκεπάζει την υποκρισία και το ψεύδος των ανθρώπων, φανερώνοντας έτσι την πραγματική τους φύση, τα πραγματικά κίνητρα των λόγων και των έργων τους, το ποιόν του πνεύματος και της ψυχής τους.
Jules Joseph Lefebvre, "Truth" (1870)
Επίσης, στο παράρτημα του Ρωμαίου μυθογράφου, Φαίδρου, υπάρχει και ένας αισώπειος μύθος για την Αλήθεια, που σώζεται μόνο σε λατινικό κείμενο. Σύμφωνα με το μύθο αυτό, ο τιτάνας Προμηθέας αποφάσισε μια μέρα να πλάσει από πηλό την Αλήθεια, βάζοντας όλη τη δεξιοτεχνία του, έτσι ώστε αυτή να καθορίζει τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Προτού όμως τη ζωντανέψει, ο Δίας κάλεσε τον Προμηθέα. Ο Δόλος, που ήταν μαθητευόμενος του θεού, βρήκε την ευκαιρία και έπλασε ένα ομοίωμα της Αλήθειας, του οποίου δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τα πόδια, γιατί του τελείωσε ο πηλός. Όταν επέστρεψε ο Προμηθέας, είδε με έκπληξη τα ολόιδια έργα και αφού τα θαύμασε, αποφάσισε να ζωντανέψει και τα δύο. Τότε η ιερή Αλήθεια περπάτησε με μετρημένα βήματα, ενώ το ημιτελές ομοίωμα του Δόλου κόλλησε στο σημείο που ήταν. Αυτή λοιπόν η πλαστογραφία πήρε το όνομα "Mendacium" (Ψευδολόγος, Ψεύδος) και πράγματι δεν έχει πόδια: γιατί κάθε τι που είναι ψεύτικο μπορεί να ξεκινήσει με επιτυχία, στην πορεία όμως… η αλήθεια είναι βέβαιο ότι θα επικρατήσει!
Ένας άλλος μύθος του Αισώπου για την Αλήθεια ήταν και ο παρακάτω: "Ὁδοιπόρος καὶ Ἀλήθεια"
Αρχαίο κείμενο
Ὁδοιπορῶν τις ἐν ἐρήμῳ εἷρε γυναῖκα μόνην κατηφῆ ἑστῶσαν, καί φησιν αὐτῇ· Τίς εἶ; Ἡ δὲ ἔφη· Ἀλήθεια. – καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν τὴν πόλιν ἀφεῖσα τὴν ἐρημίαν οἰκεῖς; Ἡ δὲ εἶπεν· Ὅτι τοῖς πάλαι καιροῖς παρ᾿ ὀλίγοις ἦν τὸ ψεῦδος· νῦν δὲ εἰς πάντας ἀνθρώπους ἐστίν, ἐάν τι ἀκούειν καὶ λέγειν θέλῃς. Ὅτι κάκιστος βίος καὶ πονηρὸς τοῖς ἀνθρώποις ἐστίν, ὅτε τὸ ψεῦδος προκρίνεται τῆς ἀληθείας.
Απόδοση του αισώπειου μύθου στη νέα ελληνική από τον Γ.Μ.Γ.:
Κάποιος οδοιπόρος βρήκε στην ερημιά μια γυναίκα μόνη να κάθεται λυπημένη και της λέει· Ποια είσαι; Αυτή τότε του είπε· Η Αλήθεια. – Και για ποιο λόγο, αφού άφησες την πόλη, κατοικείς στην ερημιά; Αυτή τότε είπε· Επειδή τον παλιό καιρό το ψέμα υπήρχε ανάμεσα σε λίγους· τώρα υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους, αν θελήσεις να ακούσεις και να πεις κάτι. Επειδή ο βίος των ανθρώπων είναι πάρα πολύ κακός και πονηρός, όταν το ψέμα προτιμάται από την αλήθεια.
The Mythologists, Απόσπασμα απο themythologists.blogspot.gr
The Truth, by William-Adolphe Bonguereau (1825-1905)
Nicos Kastanias
ΕΛΛΑΝΙΑ ΠΥΛΗ
