Ένας άγνωστος Παύλος Μελάς αποκαλύπτεται

Δεξιά: Ο Παύλος Μελάς στη Μασσαλία (αρχείο Ναταλίας Ιωαννίδη) – Αριστερά: Η τελευταία φωτογραφία του Παύλου Μελά. Λάρισα, Αύγουστος 1904 (πηγή: Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα)

«...Κανείς δεν εσκέφθη να θυσιασθή μαχόμενος αλλά τι να λέγω. 32.000 άνδρες το έκοψαν λάσπη στο άκουσμα πως έρχονται οι Τούρκοι...Ίσως σας δω γρήγορα διότι δυστυχώς δεν ελπίζω να παρουσιασθή ευκαιρία να σκοτωθούμε». Αυτά γράφει στις 16 Απριλίου ο Παύλος Μελάς στη σύζυγό του Ναταλία Δραγούμη έπειτα από την ανακωχή στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Το συγκεκριμένο απόσπασμα αλλά και επιστολές προς τον Ίωνα Δραγούμη, κρυπτογραφημένα σημειώματα στη γλώσσα της εποχής ή με λατινικά και άλλα στοιχεία, καθώς και 112 φωτογραφίες (πολλές από τις οποίες δημοσιεύονται για πρώτη φορά), περιλαμβάνονται στο λεύκωμα του εξέδωσε το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα.

«Παύλος Μελάς, ένας άνθρωπος της εποχής του» είναι ο τίτλος του λευκώματος που… τραβάει τον πέπλο μυστηρίου που κάλυπτε την ανθρώπινη μορφή του πρωτομάστορα του Μακεδονικού Αγώνα.

Ενθουσιώδης χαρακτήρας ο Παύλος Μελάς έζησε στη μεγαλοαστική Αθήνα του 19ου αιώνα και ανδρώθηκε μέσα σε μία οικογένεια με έντονη εθνική δράση. Οι 130 σελίδες του λευκώματος διατρέχουν όλη τη ζωή του Μελά που τον Ιούλιο του 1904 ήταν ο Παύλος Δέδες και τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας ή Ζέσας (από τα ονόματα των παιδιών του Μίκη και Ζωής-Ζέζας). Από το λεύκωμα δεν θα μπορούσε να λείπουν οι ασαφείς, ακόμα και σήμερα, συνθήκες θανάτου του, η παράδοση της κεφαλής του νεκρού στον προξενικό υπάλληλο Βασίλη Αγοραστό, το γενικό παραλήρημα του Τύπου.
Καταγράφονται επίσης οι αναφορές και τα υπαινικτικά σχόλια του Γερμανού πρέσβη στην Ελλάδα που έλεγε ότι η ομορφιά του Παύλου Μελά τον καθιστούσε προσφιλή και θαυμαστό στα ανώτερα αστικά στρώματα και κυρίως στο γυναικείο πληθυσμό. Μετά τον θάνατό του, πριν από 110 χρόνια, γράφτηκαν θεατρικά έργα, δημοτικά τραγούδια και ποιήματα, διοργανώθηκαν έρανοι ακόμα και δεξιώσεις «εις μνήμην» προκειμένου να ενημερωθεί ο κόσμος για την ιστορία της Μακεδονίας και του Μακεδονικού Αγώνα.

Ο Παύλος Μελάς μαζί με τον πατέρα του Μιχαήλ, Μεγάλο Σάββατο 8 Απριλίου 1889 (αρχείο Ναταλίας Ιωαννίδη)

Οι περισσότερες από τις σπάνιες φωτογραφίες προέρχονται από το προσωπικό αρχείο της Ναταλίας Ιωαννίδη, εγγονής του Παύλου Μελά από την κόρη του. Η τελευταία ασπρόμαυρη φωτογραφία του, αυτή με την αντάρτικη περιβολή, τραβήχτηκε στη Λάρισα το 1904 μία περίπου εβδομάδα προτού διαβεί την ελληνοτουρκική μεθόριο για τελευταία φορά. Ο φίλος του ανθυπολοχαγός Χαράλαμπος Λούφας τον έχει πείσει να φωτογραφηθεί.
Στις 21 Αυγούστου ο Μελάς στέλνει τη συγκεκριμένη φωτογραφία στη σύζυγό του υπό τον όρο να μη δει ποτέ το φως της ημέρας. «Αν πέσω εκεί, ας είναι μια ανάμνησις εις σε και τα παιδάκια μου. Αλλά φαντάσου τι κωμικόν θα ήτο και τι μαρτύριον δι’ εμέ, αν επέστρεφα άπρακτος, να βλέπω τη φάτσα μου έτσι μασκαρεμένην», της έγραφε. Από εκείνη τη φωτογραφία ο Γεώργιος Ιακωβίδης θα φιλοτεχνήσει τον πίνακα που έμελλε να γίνει το μακροβιότερο σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα.
Το λεύκωμα «Παύλος Μελάς, ένας άνθρωπος της εποχής του» το επιμελήθηκαν οι καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Βασίλης Γούναρης και Ιάκωβος Μιχαηλίδης οι οποίοι σημειώνουν ότι «αν όλοι όσοι ισχυρίστηκαν μετά το 1912 ότι ήταν συμπολεμιστές και έμπιστοι του Μελά έλεγαν την αλήθεια, τότε το σώμα του θα είχε σίγουρα τη δύναμη ενός τάγματος και το δίκτυο του θα απλωνόταν μέχρι το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η υπερβολή αυτή είναι ενδεικτική της αίγλης και της ισχύος του πανίσχυρου συμβόλου στο οποίο αναδείχτηκε η θυσία του Παύλου Μελά μέσα σε βραχύτατο χρονικό διάστημα».

Τα αυθεντικά έγγραφα και οι φωτογραφίες που παραχωρήθηκαν ειδικά για την έκδοση θα εκτίθενται στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, στη Θεσσαλονίκη, έως τις 7 Ιανουαρίου 2015




Πηγή:
pontos-news.gr