Αν τα αρχαία κείμενα λένε αλήθεια, ότι δηλαδή όλα ξεκίνησαν από τον
«αρχικό λόγο», τότε ο κόσμος μας ζει από τον κραδασμό αυτού του πρώτου
ήχου. Όλα είναι ένας παλμός. Άλλοτε «αόρατος», όπως οι σκέψεις μας, και
άλλοτε «ορατός», όπως οι λέξεις μας. Κάθε λέξη που χρησιμοποιούμε έχει
μια δυναμική.
Είναι δύναμη, γιατί με τον παλμό της αλλάζει το χωροχρόνο μέσα στον
οποίο ζούμε και ανάλογα με το πώς θα ειπωθεί μπορεί να ενταχθεί στον
πρωταρχικό παλμό του λόγου ή να είναι αντίθετη στον κοσμικό ρυθμό. Κι
έχει μια δυναμική, γιατί είναι προπομπός δράσεων.
Οι λέξεις είναι σαν να ανοίγουν ένα δρόμο, συνεπώς επηρεάζουν το μέλλον
μας και συνεχίζουν να πάλλονται γύρω και μέσα μας για πολύ καιρό αφότου
έχουν ειπωθεί. «Πεθαίνει η λέξη αν ειπωθεί, λένε μερικοί. Εγώ όμως λέω
πως τότε μόλις ξεκινά να ζει», λέει η σημαντική ποιήτρια Emily
Dinkinson. Επομένως, είμαστε πιασμένοι σ’ ένα δίχτυ κραδασμών των λέξεων
που έχουμε πει κι έχουμε ακούσει και η δόνησή του επηρεάζει τη
συμπεριφορά μας, τις επιλογές και την ευτυχία μας !
Πόσες λέξεις σπαταλάμε αλόγιστα κάθε μέρα! Κι όμως, δεν κατανοούμε
πλήρως το νόημά τους και δεν αντιλαμβανόμαστε ότι η ζωή μας
καθρεφτίζεται μέσα τους!
Είμαστε οι λέξεις
Σε παλαιότερες εποχές οι άνθρωποι έλεγαν ότι ο άνθρωπος είναι ο λόγος
του. Εμπιστεύονταν ο ένας τον άλλο με ένα «λόγω τιμής». Οι λέξεις ήταν
πολύτιμες, ήταν ποτισμένες από τον ψυχισμό του ανθρώπου, μια προέκτασή
του. Κι όπως είμαστε προσεκτικοί μήπως τραυματίσουμε ένα μέλος του
σώματός μας, έτσι έλεγαν ότι πρέπει να προσέχουμε και με τις λέξεις,
γιατί είναι κομμάτι μας.
Η σύγχρονη επιστήμη (νευρολογία, βιολογία, ανθρωπολογία, γλωσσολογία
κ.λπ.) έρχεται να επιβεβαιώσει αυτές τις παλιές αντιλήψεις. Για τον
εγκέφαλό μας κάθε λέξη είναι μια διαδικασία σκέψεων, ορμονικών αλλαγών
και ηλεκτρικής εκφόρτισης. Στο στόμα μπορεί να φαίνονται «εύκολες», για
τον εγκέφαλό μας όμως είναι αληθινές.
Όταν κάποιος λέει τη φράση «Είναι δύσκολο να το κάνω», το στόμα του τη
διατυπώνει ως μια απλή διαπίστωση. Για τον εγκέφαλο ωστόσο είναι κάτι
δεσμευτικό και δρα έτσι, ώστε να γίνεται πραγματικότητα. Στη φράση «Δεν
είμαι καλά», ο εγκέφαλος συμπεριφέρεται σαν άρρωστος! Για κάθε λέξη
όμως, εκτός από την έννοιά της, ο εγκέφαλος δημιουργεί ένα δίχτυ
συνδέσεων με εικόνες και βιώματα που φέρει η ίδια και μας αφορά άμεσα.
Όταν π.χ. λέμε τη φράση «Την πατήσαμε», ο εγκέφαλός μας μπορεί να τη
συσχετίζει με μια εικόνα σύνθλιψης του εγώ μας ή με ένα παλιό δυσάρεστο
βίωμα. Ακόμα και αν η διαπίστωσή μας αποδειχτεί εσφαλμένη (ότι δηλαδή
δεν την πατήσαμε, ήταν λανθασμένες οι πληροφορίες), η φθορά που έχει
συντελεστεί μέσα μας είναι ήδη μεγάλη. Αν πάλι η διαπίστωση είναι
αληθινή, τότε δεν έχουμε πλέον το κουράγιο να αντιδράσουμε.
Οι πετυχημένοι άνθρωποι προσέχουν τα λόγια όσο και τη δράση τους. Ξέρουν
ότι είμαστε οι λέξεις μας και ως λογικά όντα έχουμε τη δύναμη που έχουν
αυτές. Χρησιμοποιώντας τις νικάμε, πείθουμε, παρεξηγούμαστε, θυμώνουμε,
μελαγχολούμε. Ας τις χρησιμοποιούμε με σύνεση.
Ο κραδασμός των λέξεων
Οι λέξεις έχουν πολλά επίπεδα δράσης. Ας δούμε πώς επιδρούν.
Το νόημα της λέξης Είναι το πιο προφανές επίπεδο δράσης της κατά το
οποίο τη χρησιμοποιούμε για να συνεννοηθούμε, κωδικοποιώντας ήχους που
την αποτελούν και στο σύνολό τους σημαίνουν κάτι. Το νόημα μιας λέξης,
όμως, δεν περιορίζεται σ’ αυτό. Έχει και μια κρυμμένη δύναμη με βάση την
ετυμολογία της. Π.χ., η λέξη «καταστροφή» αποτελείται από το πρόθεμα
«κατά» και το ουσιαστικό «στροφή» και φτιάχνει ένα νοητικό αρχιτεκτόνημα
που δείχνει πού μας οδηγεί («μας πήρε η κάτω βόλτα»). Άρα, με το νόημα
των λέξεων χτίζουμε μια πραγματικότητα που μπορεί να είναι επικίνδυνη ή
γεμάτη ενέργεια.
Αντίθετα, η λέξη «αναγέννηση» αποτελείται από το πρόθεμα «ανά» και το
ουσιαστικό «γέννηση» και παραπέμπει στην αναβίωση της ύπαρξης. Επομένως η
«καταστροφή» και η «αναγέννηση», όταν προφερθούν, δημιουργούν μια
κατεύθυνση μέσα στο χώρο, σηματοδοτούν πώς θα κινηθεί ο εγκέφαλός μας.
Το ενεργειακό φορτίο Οι λέξεις εκτός από το νόημά τους φορτίζονται και
ενεργειακά. Σπανίως μια λέξη είναι «άχρωμη» και «άοσμη». Φέρει την
ενέργειά μας. Μπορεί δηλαδή να είναι φορτισμένη και να κουβαλά την
ψυχική μας κατάσταση (αγάπη, μίσος, λύπη, ενθουσιασμό, συμπάθεια,
ειρωνεία κ.λπ.). Τα φωνήεντα και τα σύμφωνα δημιουργούν μια ζωντανή
συχνότητα που διαπερνά το συνομιλητή μας. Αυτός ο κραδασμός
ενδυναμώνεται από τα συναισθήματά μας, ανεξάρτητα από το νόημά της.
Έτσι, μπορούμε να πούμε σε κάποιον «Σ’ αγαπώ πολύ» εκπέμποντας κραδασμό
μίσους ή ειρωνείας. Ή να πούμε «Είσαι κακό παιδί» και να εκπέμπουμε παρ’
όλα αυτά στοργή και συμπάθεια. Τις λέξεις πρέπει να τις προφέρουμε με
ενεργειακή δύναμη και δυναμικά, όχι αδιάφορα, αλλά και με συναισθηματική
καθαρότητα. «Παν σώμα απορροφά τους παλμούς τους οποίους δύναται να
εκπέμψει».
Αυτό σημαίνει πως όταν φορτίζουμε μια λέξη αρνητικά και τη στέλνουμε σε
κάποιον, κατ’ αρχήν την απορροφούμε εμείς. Οι λέξεις που πληγώνουν
άλλους, έχουν αφήσει ψυχικές ουλές και πάνω μας.
Ο στόχος της λέξης. Κάθε λέξη που προφέρουμε, εκτός από το νόημα και τον
κραδασμό της, έχει και ένα στόχο. Οι στόχοι των λέξεων ποικίλουν:
μπορεί να θεραπεύσουν, να χαλαρώσουν, να συκοφαντήσουν, να εκνευρίσουν,
να περιφρονήσουν, να κινητοποιήσουν, να συγχωρήσουν κ.λπ. Όσο πιο
καθαρός είναι ο στόχος στο νου μας και όσο πιο θετικό το περιεχόμενό
τους, τόσο πιο κοντά είμαστε στη δύναμη του πρώτου λόγου.
Οι ζωντανές λέξεις
«Γεια σου, τι κάνεις;». Μια φράση χιλιοειπωμένη που τις περισσότερες
φορές όμως μοιάζει νεκρή και άψυχη, χωρίς ενδιαφέρον. Οι λέξεις έχουν
αξία όταν είναι ζωντανές, πάλλονται από ζωή και ενέργεια. Ας δούμε πώς
μπορούμε να ζωντανέψουμε μια λέξη ή φράση.
Έχουμε ξεκάθαρο μέσα μας το στόχο της λέξης. Το τι θέλουμε να
προκαλέσει προς τη θετική βέβαια κατεύθυνση (να θεραπεύσει, να
παροτρύνει κ.λπ.) και βλέπουμε αυτόν το στόχο μπροστά μας σαν μια εικόνα
που έχει ήδη πραγματοποιηθεί.
Επιλέγουμε τη λέξη ή τις λέξεις που περιγράφουν και
αντιπροσωπεύουν αυτόν το στόχο άμεσα και απλά. Αν είναι σπάνιες ή
αμφίσημες, μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση. Και οι πιο απλές λέξεις, αν
ζωντανέψουν, είναι αποτελεσματικές.
Φορτίζουμε τη λέξη συναισθηματικά. Νιώθουμε ότι οι λέξεις μας
εκπέμπουν τον ψυχισμό μας. Τις βλέπουμε χρωματισμένες απ’ αυτά που
νιώθουμε και σαν πρεσβευτές του εαυτού μας.
Εκφέρουμε σωστά τις λέξεις. Η εκφορά παίζει σημαντικό ρόλο, γιατί
θα δημιουργήσει τον κραδασμό επίδρασης στο συνομιλητή μας. Πρέπει να
είναι: Καθαρή, χωρίς «μασήματα» των φθόγγων, και αργή, ώστε να ακουστούν
και να δονήσουν τα φωνήεντα. Ρυθμική. Οι φράσεις δεν πρέπει να έχουν
χασμωδίες (π.χ. εεε ή χμμμ) ή δισταγμούς, κομπιάσματα, ακραίες παύσεις.
Πρέπει να βγαίνουν αβίαστα. Με διακύμανση της φωνής. Για να
φορτιστεί μια λέξη, απαιτούνται διακυμάνσεις της φωνής, δονήσεις
ενδυνάμωσης. Αν πούμε τις σημαντικές λέξεις μας επίπεδα, άχρωμα, δεν
εκπέμπουν την κρυμμένη τους δύναμη. Τονίζουμε τη συλλαβή με τον τόνο.
Αφήνουμε τα φωνήεντα να αντηχήσουν, τα σύμφωνα να κρατούν τον ξεχωριστό
ήχο τους. Π.χ. η φράση «Σ’ αγαπώ» στην κραδασμική της μορφή είναι «Σσσσ’
ααγαπώωω». Το σ και το α στην αρχή είναι τονισμένα, δίνοντας μια
δυναμική στη λέξη. Το ω, τονισμένο στο τέλος, κρατάει μια αντήχηση σαν
να παρατείνεται. Ένα τέτοιο «σ’ αγαπώ» «εμβολίζει» το δέκτη.
Επαναλαμβανόμενη. Μια λέξη δυναμώνει αν την επαναλάβουμε αρκετές
φορές σε πολλές φράσεις. Η επανάληψή της δημιουργεί μια κραδασμική
«οδό», που της δίνει βάθος, τη χαράζει στο μυαλό του συνομιλητή μας. Η
ώθηση της λέξης. Τέλος, εκπέμπουμε τη λέξη «ωθώντας» την στο συνομιλητή
μας σαν να τη σπρώχνουμε. Δεν τη λέμε απλώς, αλλά τη βλέπουμε να
γεφυρώνει το κενό ανάμεσά μας.
Τεστ:
Μετρήστε τον καθημερινό λόγο σας
Οι λέξεις, οι φράσεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά, χαρακτηρίζουν τη
ζωή μας. Για να την αλλάξουμε, αρκεί να αλλάξουμε τις φράσεις που από
συνήθεια, μίμηση ή επιπολαιότητα επαναλαμβάνουμε. Απαντήστε στις
παρακάτω ερωτήσεις. Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιείτε κάθε μέρα;
Ίσως εκπλαγείτε από το πόσες αρνητικές εκφράσεις περιλαμβάνει ο λόγος
σας!
*Ξυπνάτε το πρωί και έχετε αργήσει στη δουλειά.
Ποια λέξη ή φράση χρησιμοποιείτε;
*Κάποιος σας έστησε στο ραντεβού.
Ποιες λέξεις μουρμουρίζετε;
*Χάσατε ένα αντικείμενο που το χρειάζεστε άμεσα
και δεν το βρίσκετε. Πώς αντιδράτε λεκτικά;
*Διαπιστώνετε ότι δεν προλαβαίνετε να ολοκληρώσετε
μια εργασία που είχατε προγραμματίσει για σήμερα.
Τι σκέφτεστε;
*Είστε εγκλωβισμένοι στο αυτοκίνητό σας
σε ένα φοβερό μποτιλιάρισμα. Τι λέτε;
*Είστε σε δίλημμα για ένα θέμα. Οι πιθανότητες
επιτυχίας είναι 50-50. Ποιες λέξεις χρησιμοποιείτε,
καθώς προσπαθείτε να αποφασίσετε;
*Υποψιάζεστε ότι ο/η σύζυγός σας ή ένας φίλος
ή συνεργάτης σας σας ξεγέλασαν ή σας απέκρυψαν
κάτι. Ποιες φράσεις έρχονται στο νου σας;
*Σας ρωτάνε πώς ήταν η ημέρα σας.
Τι λέξεις χρησιμοποιείτε για να απαντήσετε;
Αν από τις απαντήσεις σας συνειδητοποιήσετε ότι χρησιμοποιείτε αρνητικές
λέξεις ή φράσεις, βίαιες, υβριστικές, αγανακτισμένες ή θυμωμένες, τότε
να ξέρετε ότι προετοιμάζετε τις επόμενες αναποδιές !
Επειδή τέτοια περιστατικά συμβαίνουν κάθε μέρα, η σταθερή επανάληψη
αρνητικών φράσεων δημιουργεί ένα πλαίσιο συχνοτήτων μέσα στο οποίο θα
επαναλαμβάνονται και ανάλογες δράσεις. Αρχίστε από σήμερα κιόλας για να
αντικαταστήσετε τις αρνητικές φραστικές αντιδράσεις με θετικές και θα
δείτε σιγά σιγά τη ζωή σας να μεταμορφώνεται. Λέξεις και φράσεις που
πρέπει να χρησιμοποιείτε:
Μην ξαναπείτε
*Ξεχνάω εύκολα. Δεν θυμάμαι. Δεν μπορώ. Δεν είναι στο χέρι μου. Τι να
κάνω; Δύσκολα τα πράγματα. Ζορίζομαι. Δεν μου αρέσει αυτό που κάνω.
Είναι μάταιο. Δεν λύνεται με τίποτα! Θα τα παρατήσω. Δεν είμαι εγώ γι’
αυτά. Μη χάνεις το χρόνο σου. Δεν αντέχω άλλο. Δεν ξέρω τι θέλω.
Δεν βαριέσαι Δεν αλλάζει ο κόσμος. Φτου, πάλι τα ίδια. Θα τρελαθώ. Δεν
έχω τύχη. Αλλά και βρισιές, βλαστήμιες και αρνητικά σχόλια για την
επιτυχία των άλλων.
*Όλα εγώ τα κάνω! Δεν σε καταλαβαίνω. Τρελάθηκες; Άντε παράτα με. Είσαι
στα καλά σου; Μη με καταστρέψεις. Θα σε καταστρέψω. Δεν πάει άλλο. Φύγε
να μη σε βλέπω. Πάλι τα ίδια; Ο καθένας για τον εαυτό του. Κόψε το λαιμό
σου. Μη με ζαλίζεις. Δεν με σκέφτεσαι.
Είσαι αχάριστος, βλάκας, ανυπόφορος (γενικά αρνητικούς χαρακτηρισμούς).
Αλλά και τις λέξεις κούραση, άκεφος, νεύρα, ουφ, ναι μωρέ, καααλά και
αρνητικά σχόλια για τις σχέσεις άλλων ανθρώπων.
*Δεν είμαι καλά. Νιώθω χάλια. Θα αρρωστήσω. Θα πεθάνω. Δεν έχω δύναμη.
Φοβάμαι μην κολλήσω. Θα βγάλω τον καρκίνο. Θα πάθω εγκεφαλικό! Δεν έχω
ελπίδα. Άσ’ τα να πάνε. Δεν θα ξαναγίνω καλά. Αλλά και επιφωνήματα (ωχ,
αχ) και αρνητικά σχόλια για την υγεία άλλων.
Αλλά να λέτε
*Είμαι συγκεντρωμένος/-η. Μπορώ! Είναι στο χέρι μου. Βρίσκω πάντα τη
λύση. Η ζωή μου δίνει ευκαιρίες. Πάντα τα καταφέρνω. Ό,τι κι αν συμβεί,
είναι για καλό. Έχω συγκεκριμένο στόχο. Μου αρέσει η δουλειά μου.
Χαίρομαι να εργάζομαι. Δεν πειράζει, θα λυθεί. Από εμένα εξαρτάται. Να
δοκιμάσουμε πάλι. Τίποτα δεν χάθηκε. Ας το δούμε από την αρχή. Ας
μείνουμε ήρεμοι. Υπάρχει τρόπος. Αλλά και λόγια που ενδυναμώνουν θετικά
και τους άλλους.
*Θέλω να είμαστε μαζί. Εγώ είμαι εδώ. Μην ανησυχείς. Δεν πειράζει, όλοι
κάνουν λάθη. Σε καταλαβαίνω. Θέλω να σε καταλάβω. Νιώθω όμορφα μαζί σου.
Χαμογέλασε! Είμαστε ένα! Εδώ είμαι εγώ, αν με χρειαστείς. Είσαι
έξυπνος, καλός, όμορφος. Μαζί μπορούμε τα πάντα. Μου αρέσει αυτό που
είπες. Έχεις ωραίες ιδέες. Σ’ ευχαριστώ. Σε συγχωρώ. Αλλά και τις λέξεις
αγάπη, φως, δύναμη, στοργή, τρυφερότητα, πάθος και θετικά σχόλια για
τις σχέσεις των άλλων ανθρώπων.
*Είμαι καλά. Δεν αρρωσταίνω. Φροντίζω τον εαυτό μου. Είμαι δυνατός.
Νιώθω γεμάτος ζωή. Αγαπώ το σώμα μου. Αγαπώ τη ζωή. Μέσα μου υπάρχει η
θεραπεία. Αλλά και θετικά σχόλια για την υγεία άλλων.
Από τον Γιάννη Ανδριανάτο
Εκπαιδευτή Ρητορικής - Διαλεκτικής
Πηγή:
